'Het imperium van Jack Ma is voor de Chinese regering te machtig geworden'
Achter elkaar stapelen de problemen voor Jack Ma zich op. Eerst werd de beursgang van zijn financiële vehikel Ant Group uitgesteld en daar kwam een mededingingsonderzoek naar Alibaba bij. De markante oprichter van webwinkelgigant Alibaba ligt in de clinch met de Chinese overheid.
"Ma komt te dicht bij de macht", zegt China-correspondent Garrie van Pinxteren. "Hij heeft fundamenteel andere opvattingen over hoe je groeit en hoe de toekomst van China eruit moet zien." Die opvattingen botsen nu dus met die van de Communistische Partij.
Confrontatie aangaan met de banken
De problemen voor Ma begonnen met een toespraak eerder dit najaar in Shanghai. Dat was vlak voor de beursgang van Ant Group. "Hij zei daar: het is tijd voor diepgaande hervormingen van het financiële systeem", zegt China-deskundige Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael. Het is Ma's manier om de weg vrij te maken voor innovatie, legt hij uit.
"Hij vindt dat er een nieuw systeem moet komen waarbij geld wordt verstrekt op basis van moderne technologie en big data", gaat Van der Putten verder. "Maar daarmee ging hij ook de confrontatie aan met de banken. En die sector is weer een belangrijke machtsbasis voor de politiek."
Alibaba wordt ervan beschuldigd merken te straffen op het moment dat ze hun producten ook verkopen via concurrerende webshops. Dan mogen ze niet meedoen met belangrijke aanbiedingen waardoor hun producten lager staan bij de zoekresultaten, is het verwijt.
Tot nu toe glipte hij overal tussendoor. Maar met deze uitspraak heeft hij de toezichthouders in het harnas gejaagd.
"Ma staat bekend om vrij markante en soms controversiële uitspraken", zegt Peter Ho, kenner van de Chinese economie en verbonden aan de London School of Economics. "Tot nu toe glipte hij overal tussendoor. Maar met deze uitspraak heeft hij de toezichthouders tegen zich in het harnas gejaagd."
The Wall Street Journal meldde eerder op basis van bronnen dat president Xi Jinping er hoogstpersoonlijk voor koos om na de toespraak van Ma de beursgang van Ant Group tijdelijk te blokkeren.
Tijdens het twintigjarige jubileumfeest van Alibaba trad Ma op als een rockster:
Daarnaast ziet Van der Putten ook een andere ontwikkeling die meespeelt: de Communistische Partij is al langer bezig om de macht van grote private bedrijven in te perken. "De partij zegt: je moet niet te groot en niet te machtig worden. Want die macht moet bij de partij blijven." Het was volgens hem een kwestie van tijd voordat de techsector aan de beurt was.
Ho denkt ook dat er bij de Chinese overheid zorgen zijn over de dominantie van techbedrijven. "In China hebben twee techbedrijven heel veel macht: Tencent en Alibaba. Alibaba heeft op het gebied van financiële dienstverlening bijna een monopoliepositie." Volgens Ho is het terecht dat de overheid ingrijpt, maar hij stelt wel vraagtekens bij de manier waarop.
Signaal naar andere ondernemers
Correspondent Van Pinxteren ziet wat er nu met Ma's imperium gebeurt als een signaal dat dit soort ondernemerschap nu en in de toekomst in China niet gewenst is. "Ik verwacht dat Jack Ma in de toekomst weinig kansen zal krijgen om verder te groeien en in nieuwe gebieden actief te worden."
In China heeft Jack Ma een sterrenstatus. Hij heeft er zelfs de bijnaam 'Vader Ma'. "Xi Jingping heeft een vergelijkbare eretitel", zegt Van Pinxteren. "Als er anderen zijn die een dergelijke aanspreekvorm krijgen, dan is dat iets wat de president niet prettig zal vinden of lang zal tolereren." The New York Times schreef onlangs dat het publieke sentiment verandert: Ma wordt nu een 'schurk' genoemd en een 'slechte kapitalist'.
De vraag is nu hoe het verder gaat. Mogelijk komt er een constructie waarbij de financiële dienstverlening van Ant Group wordt losgetrokken van het deel dat zich bezighoudt met technologie, zeggen bronnen tegen de Financial Times. Het financiële deel zou dan te maken krijgen met strenger toezicht. Zo'n aanpak kan nadelige gevolgen hebben voor de waarde van het bedrijf.
Ho verwacht dat Ant in 2022 mogelijk alsnog naar de beurs gaat. Alibaba kan ondertussen een boete krijgen van miljarden dollars en de kans bestaat dat het onderdelen moet afstoten.
Jack Ma kan bijna alles, zegt Van der Putten, maar de confrontatie winnen met de gevestigde orde is zelfs voor hem een stap te ver. "Zijn aura, waarbij alles wat hij aanraakt een succes wordt, is aangetast."
