'Doorgeschoten overheidsbeleid leidt tot vervuiling in plastic afval'

• 

  Merel Stikkelorum

  Economieverslaggever

Het afvalbeleid van de overheid is doorgeschoten, vindt het Afvalfonds Verpakkingen, dat namens de producenten verantwoordelijk is voor recycling. De doelstelling om de hoeveelheid restafval te beperken zou averechts werken, omdat het juist leidt tot vervuiling van PMD (plastic verpakkingen, metalen blikjes en drinkpakken). Dat probleem wordt volgens de sector steeds groter.

"Als je het te moeilijk maakt om restafval weg te gooien, dan is het verleidelijk om het in de plastic zak te gooien", zegt directeur Hester Klein Lankhorst van het Afvalfonds. "Er mag 15 procent restafval in de plastic zak zitten. Maar er zit soms wel voor de helft aan restafval in."

De overheid heeft in 2014 als doel gesteld om de hoeveelheid restafval te beperken. De gedachte hierachter was: hoe minder restafval, hoe beter burgers hun afval gaan scheiden. Dit jaar mag er maximaal 100 kilo restafval per persoon worden ingezameld.

Eind november verscheen een onderzoek in opdracht van het Afvalfonds en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waarin staat dat sturen op restafval averechts werkt. Ook in veel andere rapporten kwam dit de afgelopen jaren al naar voren. Veel afvalverwerkers zijn eveneens kritisch op het beleid.

Want door de 100 kilo-doelstelling van de overheid zijn steeds meer gemeenten begonnen met nieuwe manieren van inzameling om het restafval te beperken. Ze maken het hun inwoners zo moeilijk mogelijk. Zo halen gemeenten de grijze bakken of zakken bijvoorbeeld nog maar eens per acht weken op. In andere gemeenten moeten mensen ze zelf wegbrengen. Ook moeten inwoners steeds vaker betalen voor hun restafval.

De gemeente Bunschoten ging in 2017 'om'. Burgers moeten hun restafval wegbrengen én er voor betalen, 1,62 per grijze zak. "Het doel was om de hoeveelheid restafval naar beneden te brengen", zegt wethouder van Financiën Rick Beukers.

Boete op goed gedrag

Eén op de vijf huishoudens brengt sinds die nieuwe regel geen enkele zak restafval weg. "Dat betekent dat mensen er helemaal geen zin in hebben op deze manier", concludeert Beukers. En dat is logisch, vindt hij. "Eigenlijk is er sprake van een boete op goed gedrag. Want juist de mensen die goed hun afval scheiden en het restafval keurig wegbrengen, worden belast."

De vraag is waar het afval van deze huishoudens gebleven is. Volgens de gemeente is het zwerfafval flink toegenomen sinds 2017. En het plastic afval blijkt steeds meer vervuild. "We zien dat 30 procent van het plastic wordt afgekeurd, dat is best fors. Dat wordt dan als restafval verbrand", aldus de wethouder.

Dat betekent dus niet alleen dat al dat plastic voor niets gescheiden is ingezameld en niet kan worden gerecycled. Het leidt ook tot hoge kosten voor gemeente. Die draait op voor de verbrandingskosten. Daarnaast loopt ze vergoedingen mis van het Afvalfonds. "Die kosten moet uiteindelijk toch worden doorberekend aan de inwoners", zegt Beukers.

Bunschoten is niet de enige gemeente waar veel plastic wordt afgekeurd. Het probleem wordt landelijk steeds groter, zeggen afvalverwerkers, de VNG en het Afvalfonds.

In Twente is de afgelopen vijf maanden zelfs 90 procent van het PMD afgekeurd. Bijna al het plastic afval werd dus als restafval verbrand. Dat kostte de regio 4 miljoen euro. Volgens wethouder Jaimi van Essen van de gemeente Losser is de kwaliteit van het plastic afval in Twente inderdaad te laag. "Daarnaast is het zo dat de keuring strenger is geworden", aldus Van Essen.

Afvalverwerker Attero constateerde eind augustus uit eigen analyses dat 70 procent van het PMD-afval zwaarder vervuild bleek te zijn dan de afgesproken vijftien procent.

"Het is nu een soort wedstrijd van gemeenten om op de 100 kilo restafval uit te komen", zegt Robert Corijn van Attero. "Daardoor kijken ze niet meer wát er wordt ingezameld. Het moet juist een wedstrijd zijn om zoveel mogelijk te kunnen recyclen."

Alles in één bak

De gemeente Bunschoten heeft inmiddels besloten de inzameling opnieuw om te gooien. Per 2022 mogen de inwoners hun plastic weer bij het restafval gooien en wordt het er achteraf uitgehaald. Ze zijn niet de enige: ook andere gemeenten, waaronder Amsterdam en Utrecht, gaan over op nascheiding.

Rijkswaterstaat, dat de uitwerking van afvalbeleid onderzoekt, deelt de kritiek niet. Dat is een "te simpele manier van benaderen, er zijn meer oorzaken mogelijk", staat in een schriftelijke reactie.