Hugo de Jonge, de kroonprins die geen koning werd
"Ik wil zoals in de traditie van het CDA verantwoordelijkheid dragen als het moeilijk is." Die woorden sprak Hugo de Jonge toen hij half juni in Rotterdam bekendmaakte dat hij de nieuwe leider van het CDA wilde worden. Verantwoordelijkheid dragen, dat deed De Jonge wel. Niet alleen nadat hij was gekozen als lijsttrekker van het CDA, maar ook al als minister van Volksgezondheid midden in de coronacrisis en als vicepremier.
CDA-Kamerleden vroegen zich de laatste tijd hardop af of het misschien niet allemaal een beetje veel was. Afgelopen weekend uitten anonieme CDA'ers kritiek op De Jonge in De Telegraaf over zowel zijn leiderschap binnen de partij als het coronabeleid. Een anoniem lid zei dat de partij "op een ravijn af" gaat.
De conclusie dat het wel erg veel taken op één bord zijn, heeft De Jonge nu zelf ook getrokken. In een verklaring schrijft hij dat de partij een "lijsttrekker verdient die alle tijd heeft". En die tijd heeft De Jonge simpelweg niet met deze dubbele posities.
Vrolijke schoenen
Sinds het vertrek van voormalig CDA-leider Buma vorig jaar zong de naam van De Jonge, van huis uit onderwijsman, al rond als mogelijke opvolger. Vanaf het begin van zijn ministerschap trok hij de aandacht. Al op de dag van de bordesfoto in oktober 2017 van het nieuwe kabinet vielen zijn gekleurde schoenen op. De Jonge zei daar zelf over dat hij graag "vrolijke schoenen op vrolijke dagen" draagt.
De geboren Zeeuw (1977) was zeven jaar wethouder in Rotterdam toen hij gevraagd werd als minister van Volksgezondheid. Hij werd ook vicepremier. De Jonge vervangt premier Rutte regelmatig als voorzitter van de ministerraad. En toen een oververmoeide minister Bruins voor Medische Zorg in maart van dit jaar opstapte, werd hij onverwacht de eerstverantwoordelijke voor het coronabeleid.
Tweedeling
Lange tijd leken hij en Wopke Hoekstra de twee CDA-kroonprinsen die onderling zouden uitmaken wie de nieuwe leider van de christendemocraten zou worden. Zin in een lijsttrekkersverkiezing had De Jonge niet echt, en toen Hoekstra zich deze zomer plotseling terugtrok, leek de weg naar het leiderschap open te liggen zonder verkiezing.
Maar het CDA-bestuur besloot anders en plotseling waren er nog andere kandidaten in de race: de Tweede Kamerleden Van Helvert en Omtzigt, en staatssecretaris Keijzer. Van Helvert en Keijzer vielen even later af en vervolgens werd het onverwacht spannend tussen Omtzigt en De Jonge. Met een nipte voorsprong mocht De Jonge zich op 15 juli de nieuwe leider van de partij noemen. Hij kreeg 50,7 procent van de stemmen, Omtzigt 49,3.
Velen hadden niet zien aankomen dat Omtzigt De Jonge zo dicht zou naderen. Omtzigt is een opvallend Kamerlid. Hij zet zich af tegen verstikkende bestuursculturen en in de kinderopvangtoeslagaffaire keerde hij zich tegen de soms onbetrouwbare overheid.
De Jonge benadrukte dat zelf ook in zijn overwinningsspeech. "De leden houden van je", zei hij tegen Omtzigt:
De lijsttrekkersverkiezing en de massale steun voor Omtzigt legden op die manier een tweedeling in de partij bloot. Bij sommige CDA'ers en aanhangers van Omtzigt was er ook ergernis over de manier waarop de partijtop het leiderschap van De Jonge wilde doordrukken.
Serieuze optie
Meteen bij de bekendmaking van de verkiezingsuitslag kondigde De Jonge aan dat ze het samen zouden gaan doen en dat Omtzigt zijn 'running mate' zou worden. Maar de afgelopen maanden bleef de kritiek aanhouden, en nog voor de campagne voor de verkiezingen in maart goed en wel begonnen is, moet het CDA dus op zoek naar een nieuwe lijsttrekker.
Dat dat automatisch Pieter Omtzigt wordt, staat nog allerminst vast. Bronnen binnen de partij zeggen tegen de NOS dat Hoekstra een "serieuze optie" blijft voor het lijsttrekkerschap.
