'De grootste winnaar van de wapenstilstand in Nagorno-Karabach is Rusland'

• Christiaan Paauwe

  Redacteur Buitenland

In de zuidelijke Kaukasus werd afgelopen nacht een Azerbeidzjaanse vlag gehesen. Het district Lacin, bijna dertig jaar geleden veroverd door Armenië, werd teruggegeven. Op beelden van het ministerie van Defensie van Azerbeidzjan is te zien hoe een militaire colonne met tanks en vrachtwagens het gebied binnenreed.

Daarmee is een oorlog van zes weken in Nagorno-Karabach, met duizenden doden tot gevolg, definitief ten einde. Armenië was niet opgewassen tegen het Azerbeidzjaanse leger, dat gesteund werd door bondgenoot Turkije. Onder leiding van Rusland ondertekenden de strijdende partijen twee weken geleden een wapenstilstand. Armenië beloofde bepaald gebied op te geven, Azerbeidzjan laat een deel van de zelfverklaarde republiek Nagorno-Karabach met rust en Rusland gaat met een vredesmacht van bijna 2.000 militairen toezien op de vrede.

Rouwende Armeniërs staken hun huizen liever in brand dan dat ze die achterlieten voor de overwinnaars en de Azerbeidzjanen vierden feest. Lacin is het derde en laatste gebied dat Armenië moet opgeven volgens de wapenstilstand. Het was een van de districten die Azerbeidzjan verloor tijdens een oorlog in de jaren negentig. Maar belangrijker: Lacin was het enige stuk grondgebied dat Armenië nog verbond met de Armeniërs in Nagorno-Karabach. Hoe moet de regio nu verder?

Dit is de huidige stand van zaken in Nagorno-Karabach:

"Het is een belangrijke dag voor Armenië en een bittere pil voor Armenië", stelt de Britse Kaukasus-expert Thomas de Waal. "Maar er zijn nog een hoop onbeantwoorde vragen rond de vredesdeal." Zo is afgesproken dat de Russen in Lacin een corridor van vijf kilometer gaan bewaken die Armenië blijft verbinden met Nagorno-Karabach. Het is nog onduidelijk hoe die er precies uit gaat zien. De afgelopen dagen kregen Armeniërs in het gebied eerst te horen dat ze moesten vertrekken, later werd gezegd dat ze konden blijven en beschermd zouden worden door de Russen.

Bovendien is nu afgesproken dat de Russische vredesmacht er vijf jaar zal blijven. Het is de vraag hoe de vrede in de regio daarna in stand gehouden wordt. "Ja het is een oplossing geweest voor de oorlog, maar de politieke situatie blijft hetzelfde", zegt Alexander Iskandaryan. Hij is directeur van het Kaukasus Instituut in de Armeense hoofdstad Yerevan. "In de overeenkomst staat niets over de status van Nagorno-Karabach, dus dat probleem is nog niet opgelost."

Moskou heeft de macht

Wel is duidelijk dat Rusland met de afspraken over de wapenstilstand zijn invloed in de regio aanzienlijk heeft vergroot. "De Russen hebben volledig de macht over deze Lacin-corridor. En daarmee hebben ze veel macht over zowel Armenië als Azerbeidzjan", zegt De Waal. Iskandaryan is het daarmee eens. "Voor het eerst sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft Rusland weer een troepenmacht in Azerbeidzjan."

De Azerbeidjaanse historicus en in Nederland wonende dissident Arif Yunus gaat nog een stap verder. De grootste winnaar van de vredesovereenkomst volgens Yunus is niet eens Azerbeidzjan, maar Rusland. Azerbeidzjan en Armenië zijn nu volledig afhankelijk van Moskou om de orde te bewaken in het betwistte gebied.

Yunus heeft er vertrouwen in dat de huidige overeenkomst stand zal blijven houden. Sterker nog, uiteindelijk is ook Armenië volgens hem beter af met de huidige overeenkomst. "Hoe zag het er de afgelopen jaren uit? Er was continu een front tussen de twee landen. Straks is er een linie die beschermd wordt door Russische militairen."

In totaal zijn de afgelopen maanden zo'n 100.000 mensen gevlucht uit Nagorno-Karabach. Sinds de overeenkomst is ondertekend zijn volgens lokale autoriteiten al zo'n 25.000 inwoners teruggekeerd, wat er inderdaad op wijst dat er vertrouwen is dat ze veilig zijn.

En wat gaat er dan gebeuren over vijf jaar, aan het einde van dit termijn voor de Russische vredesmissie? "Meestal vertrekken Russen niet meer als ze eenmaal ergens zitten. Dat gebeurde eerder ook in Zuid-Ossetië en Abchazië", zegt Iskandaryan.

Uiteindelijk zal de toekomst van Nagorno-Karabach volgens hem volledig afhangen van de politieke situatie in Rusland. "Rusland gaat niet meer weg", concludeert Yunus. "Het gebied zal onder de bescherming blijven vallen van Moskou."