Afweerremmer geeft ziekste covid-19-patiënten betere kansen
Ernstig zieke covid-19-patiënten die behandeld worden met de afweerremmer tocilizumab hebben bijna twee keer zoveel kans op een beter verloop van hun ziekte als patiënten die het middel niet krijgen. Dat is gemeten op basis van overleving van de ziekenhuisopname én van de duur van de beademing en andere ondersteuning van organen die ze nodig hadden op de intensive care.
De nu bekendgemaakte uitkomsten zijn de eerste resultaten van een wereldwijde studie naar de werkzaamheid van verschillende afweerremmers bij ernstig zieke covid-19-patiënten. De studie is nog niet door vakgenoten beoordeeld of gepubliceerd. Maar vanwege de onmiddellijke betekenis ervan voor de behandeling van de ziekste patiënten maken de onderzoekers nu toch al hun resultaten bekend.
Onderzoeker Lennie Derde legt uit wat de bevindingen zijn van het onderzoek:
Bij patiënten met de ernstigste vorm van covid-19 treedt vaak een overreactie van het afweersysteem op waardoor in het hele lichaam ernstige ontstekingen ontstaan. Afweerremmers verminderen die reactie van het lichaam.
Aan de studie namen ruim 300 patiënten deel. De statistische waarschijnlijkheid dat de onderzoeksresultaten kloppen is volgens onafhankelijke beoordelaars van de studie nagenoeg 100 procent.
Nog niet concreter
De onderzoekers kunnen nog niet zeggen hoeveel minder sterfte er optreedt in de groep die tocilizumab kreeg en de controlegroep die het niet kreeg. Ook is nog niet duidelijk hoeveel korter de patiënten uit de tocilizumab-groep op de IC lagen en aan apparaten die hun vitale functies overnamen.
"Dat heeft te maken met hoe zo'n onderzoek in zijn werk gaat", legt Marc Bonten uit. Hij is hoofd van de afdeling medische microbiologie in het UMC Utrecht en een van de hoofdonderzoekers. "In de ziekenhuizen verzamelen wij de data. Die gaan vervolgens naar een onafhankelijke groep statistici die ermee aan het rekenen slaan."
Hun berekeningen gaan vervolgens naar de onafhankelijke Data and Safety Monitoring Board. "Die hebben ons dinsdag gemeld dat het met een statistische waarschijnlijkheid van 99,8 procent zeker is dat tocilizumab voor betere uitkomsten zorgt bij deze patiënten. Normaal noemen we dingen met een lagere statistische waarschijnlijkheid al zeker", stelt Bonten.
"Het is dus zeker dat tocilizumab zorgt voor beter verloop van covid-19 bij heel ernstig zieke patiënten. En 'beter' hebben we gedefinieerd als minder sterfte, kortere ligduur op de IC en kortere afhankelijkheid van ondersteuning van de vitale functies."
"We hebben het nu naar buiten gebracht omdat alle deelnemende ziekenhuizen het moeten weten", zegt Bonten. "Artsen moeten het weten en onderzoekers die met studies naar tocilizumab bezig zijn moeten het ook weten om te kijken of ze ditzelfde effect al kunnen zien. Vervolgens gaan we verder met de analyse van de data."
Afweerremmer
Tocilizumab is een bestaand middel tegen reumatische aandoeningen. Het is het tweede middel waarvan de werkzaamheid tegen covid-19 nu bewezen is. Eerder werd vastgesteld dat de ontstekingsremmer dexamethason, een corticosteroïde, het beloop van covid-19 bij ernstig zieke patiënten flink verbetert.
De onderzoekers gaan nu verder met de nadere analyse en het concreter maken van de winst die er met het geven van tocilizumab aan ernstig zieke covid-patiënten behaald kan worden.
Verder gaan ze het effect van tocilizumab bij ernstige covid-19 nu vergelijken met de werking van andere afweerremmers. De data zijn al verzameld, naar verwachting komen de resultaten van dit deel van de studie op korte termijn.
REMAP-CAP trial
De studie waarvan nu de eerste resultaten bekend zijn gemaakt, maakt deel uit van de REMAP-CAP trial, een omvangrijke internationale studie in acht Nederlandse ziekenhuizen, 48 ziekenhuizen in vijftien andere Europese landen en nog eens 200 ziekenhuizen in Australië, Nieuw-Zeeland, de VS en Canada. Het UMC Utrecht coördineert het Europese deel van de studie die geleid wordt door het Imperial College in Londen.
De REMAP-CAP trial is een zogeheten platform-trial. Na jarenlange voorbereidingen, die eigenlijk al zijn begonnen na de pandemie van de Mexicaanse griep in 2009, is de studie in 2019 van start gegaan. Die voorbereidingen duurden zo lang omdat de opzet van de studie aan verschillende regels moest voldoen in alle deelnemende landen. Aanvankelijk begon de studie als een onderzoek naar de behandeling van ernstige longontsteking.
Maar het onderzoeksprotocol is zo opgezet dat het onmiddellijk aangepast kan worden als daar reden voor is. In maart zijn de onderzoekers zich gaan richten op de behandeling van ernstige covid dat heel vaak gepaard gaat met longontsteking. Toen lag het onderzoeksprotocol dus klaar.
Dat heeft ertoe geleid dat voor het eerst al tijdens een pandemie grootschalig onderzoek kan worden gedaan naar werkzame behandelingen. Tot nu toe kwamen die onderzoeken altijd pas op gang als de pandemie of epidemie al weer voorbij was. Dat was bijvoorbeeld zo met de Mexicaanse griep, maar ook met de grote Q-koorts uitbraak die Nederland in de jaren 2007-2010 trof.
