Waarom de EU geen Chinese vaccins tegen corona koopt

Het lijkt er sterk op dat Nederlanders volgend jaar gevaccineerd kunnen worden tegen corona. Met welk vaccin is nog niet bekend, maar de EU heeft alvast deals gesloten voor zes potentiële vaccins en er volgt waarschijnlijk een zevende.

Die worden allemaal ontwikkeld en geproduceerd in Europa of in de VS. In China verloopt de ontwikkeling van vaccins echter ook snel. Vier potentiële vaccins zijn daar in de laatste studiefase beland en er worden zelfs al mensen ingeënt. Waarom zetten we niet ook op die vaccins in?

Klassieke vaccins

Allereerst heeft dat te maken met het type vaccin dat in China wordt ontwikkeld. De meeste Chinese kandidaatvaccins zijn klassieke vaccins. Dat wil zeggen: ze maken gebruik van geïnactiveerde virussen, van de infectie waartegen het moet beschermen.

Zulke vaccins hebben een aantal belangrijke nadelen, zegt hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond van het Amsterdam UMC: "Als er iets fout gaat bij het inactief maken van het virus, kan iemand ziek worden van het vaccin. In de westerse wereld kiezen we vanwege de veiligheid tegenwoordig liever voor vaccins waar geen complete gevaarlijke virussen inzitten."

Er is zelden zo snel een vaccin ontwikkeld als tegen corona. NOSop3 legt uit of dat veilig is:

Productiecapaciteit

Ook kan het op grote schaal produceren van zo'n vaccin een tijdje duren, zegt hoogleraar vaccinologie Anke Huckriede van het UMCG: "Je bent flinke hoeveelheden aan het kweken van een gevaarlijk virus, dus dat moet op goed beschermde locaties gebeuren. Je wilt niet dat het virus ontsnapt. Die veiligheidsmaatregelen beperken de productiecapaciteit."

Er is ook een Chinees vaccin dat werkt met een zogeheten vector. Dat is een verkoudheidsvirus, in dit geval een adenovirus, waar een stukje genetisch materiaal van het SARS-CoV-2-virus aan is toegevoegd. "Maar het verkoudheidsvirus dat de Chinezen daarvoor gebruiken, komt hier relatief veel voor", zegt Huckriede. "Ons immuunsysteem kan dat virus daarom al opgeruimd hebben voordat het de productie van antistoffen tegen SARS-CoV-2 op gang kon brengen." Een aantal vaccins dat de EU besteld heeft werkt ook met adenovirussen, maar niet dezelfde als in China.

Wel gemakkelijker te bewaren

De Chinese vaccins bieden ook voordelen. "Het vaccin ontwikkelen is geen rocket science", zegt Van Egmond. "De methode is bekend, je hoeft er het minst aan te ontwikkelen." En het is een stuk makkelijker houdbaar dan met name de RNA-vaccins. Het vaccin van Pfizer, waarvan deze week bekend werd dat het voor 90 procent effectief lijkt te zijn, is zo'n RNA-vaccin.

Die vaccins moeten bewaard worden bij een temperatuur van -70 graden celsius. Daarvoor zijn speciale vriezers nodig. "In het westen hebben we die infrastructuur of kunnen we die relatief snel optuigen", aldus Van Egmond. "Maar in grote delen van de rest van de wereld geldt dat niet. China is zoveel groter dan Nederland, met hele afgelegen delen. Dat geldt ook voor Afrika en Zuid-Amerika. Dan kan ik me voorstellen dat je kiest voor een vaccin dat beter houdbaar is onder minder ideale omstandigheden."

Productie in EU

Daarbij heeft de EU enkele voorwaarden gesteld om aankoopovereenkomsten te sluiten met fabrikanten van coronavaccins. Naast kwaliteitseisen is dat onder meer ook dat een deel van de productie in de EU plaatsvindt, staat in de vaccinatiestrategie van de Europese Commissie.

Zo moet gegarandeerd worden dat de EU de eigen bevolking zo snel mogelijk een vaccin aan kan bieden, als de autoriteiten een vaccin hebben goedgekeurd. De vaccins van Pfizer worden bijvoorbeeld geproduceerd in België en Duitsland. Anke Huckriede: "China kan in 2021 waarschijnlijk alleen genoeg vaccins maken voor hun eigen markt en die van hun bondgenoten."

Dit zijn de vaccins die door de Europese Unie zijn geserveerd. Ook zie je het aantal vaccins dat bij goede resultaten in Nederland beschikbaar komt:

Vertrouwen is extreem belangrijk

Naast de praktische bezwaren, speelt er nog iets anders mee. "Er zijn in China al mensen gevaccineerd terwijl de fase 3-studie nog niet is afgerond", zegt Marjolein van Egmond. "Dat is hier een no go-area."

"Misschien werken die vaccins wel heel goed", zegt rechtsfilosoof Roland Pierik van de UvA. Hij is lid van de vaccinatiecommissie van de Gezondheidsraad. "Maar als je grootschalig gaat vaccineren is vertrouwen van de bevolking in het vaccin extreem belangrijk." Pierik vindt dan ook dat snelheid van invoering ondergeschikt is aan veiligheid bij de aankoop van een vaccin.

Een vaccin aankopen dat al gebruikt wordt terwijl nog niet duidelijk is wat de bijwerkingen zijn, zoals het Chinese, zou het vertrouwen ondermijnen, denkt Pierik: "Ik schat in dat een groot deel van de Nederlandse bevolking zeer bereid zal zijn zich tegen corona te laten vaccineren, want mensen willen af van alle maatregelen en terug naar het oude normaal. Maar dan moet je wel wachten tot een vaccin heel goed is onderzocht en als veilig en effectief is beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen."