Kritiek op coronabeleid wordt steeds vaker huis-aan-huis verspreid
Bij duizenden mensen vielen de afgelopen maanden folders en bladen op de mat waarin officiële informatie over corona wordt betwist. Kritische geluiden en complottheorieën vinden al langer hun weg naar alternatieve online-media, maar de oplage van de nieuwe papieren initiatieven lijkt groter dan ooit.
Zo telde de mei-editie van De Andere Krant 500.000 exemplaren. En zegt het nieuwe magazine Gezond Verstand 1 miljoen exemplaren van de eerste editie te hebben verspreid.
Afgelopen week ontstond ophef toen een Kamerlid van GroenLinks tweette dat het magazine via dagblad De Limburger werd verspreid. Dit bleek niet te kloppen, waarschijnlijk was het toevallig op hetzelfde moment bezorgd. Wat weten we over deze alternatieve media? Zes vragen en antwoorden:
Wat valt er zoal door de brievenbus?
- De Andere Krant bestaat al sinds 2018 en berichtte onder andere over chemtrails, alternatieve geneeswijzen en de 'ware' toedracht van de aanslagen op het World Trade Center in New York in 2001. Sander Compagner van stichting KnowledgeMatters zou de initiatiefnemer zijn. Een van de sponsoren van De Andere Krant is bekend: de succesvolle bioboer Hugo Jansen uit Ossendrecht. Hij stond garant bij de oprichting in 2018 voor het geval een crowdfundingsactie te weinig op zou leveren. NRC onthulde dat de krant Russische desinformatie verspreidt. Momenteel promoot de website van de krant het nieuwe blad Gezond Verstand.
- Gezond Verstand, waarvan het eerste nummer eind september uitkwam, moet elke twee weken gaan verschijnen. Initiatiefnemer is oud-NRC-correspondent Karel van Wolferen. Er zouden een miljoen exemplaren zijn gedrukt en het blad werd door het hele land verspreid. Op de website van het blad staat dat het vanaf 28 oktober verkrijgbaar is bij Bruna en Ako.
- Flyers met kritiek op het coronabeleid: een initiatief van Bezorgde Burgers, waarin wordt gesteld dat de PCR-test niet goed werkt, dat hydroxychloroquine met zink een 'veilig en beproefd medicijn' is en dat de lockdown 'niet helpt tegen de coronacrisis'. Er wordt in de flyer onder meer verwezen naar Karel van Wolferen, de initiatiefnemer van Gezond Verstand.
De NCTV waarschuwde deze week voor De Blauwe Tijger, welke rol speelt deze uitgever?
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding waarschuwde donderdag in zijn laatste dreigingsanalyse voor het verspreiden van complottheorieën. Hij wijst specifiek op de rol van stichting de Blauwe Tijger, "een ultraconservatieve uitgeverij" die wordt gezien als een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën.
De flyers van de Bezorgde Burgers verwijzen lezers door naar Blue Tiger Studio, een onderdeel van de uitgever. In een van de talkshows van die studio vertelde Karel van Wolferen in augustus over zijn nieuwe blad Gezond Verstand. En in de eerste editie van het blad mocht de directeur van diezelfde Blue Tiger Studio een artikel schrijven over 'De agenda tegen de middenklasse'. Ook staat er een advertentie in het blad, van een boek dat bij De Blauwe Tijger verscheen.
In het Reformatorisch Dagblad zegt Tom Zwitser, de drijvende kracht achter De Blauwe Tijger, het "heel intimiderend" te vinden dat zijn uitgeverij opduikt in de dreigingsanalyse. "Het is gewoon een politiek besluit dat onze naam wordt genoemd."
Wie geeft de folders en bladen uit?
De Andere Krant wordt volgens initiatiefnemer Sander Compagner in eigen beheer uitgegeven. Op de website van De Andere Krant wordt Gezond Verstand gepromoot, maar volgens Compagner staan zijn krant en Gezond Verstand los van elkaar, hebben ze verschillende redacties en verschillende uitgevers. "Voor de eerste editie die eenmalig groot is uitgegeven hebben we ons distributienetwerk ter beschikking gesteld. Vanaf de tweede editie zal Gezond Verstand middels abonnementen verspreid worden", zo schrijft hij via Whatsapp na vragen van de NOS.
Wat wil het nieuwe blad Gezond Verstand bereiken?
In een interview op het YouTubekanaal Café Weltschmerz legde initiatiefnemer Karel van Wolferen begin deze maand uit wat hij met het blad wil. De bedoeling, aldus Van Wolferen, is om lezers te informeren over onderwerpen die "de reguliere media zeg maar de gevestigde media, de kranten en tv enzovoorts onbesproken houden of op een hele vertekende manier weergeven".
In het eerste nummer zijn dat onderwerpen als 'Anatomie van een kunstmatige pandemie' en 'De mythe van de menselijke CO2'. Van Wolferen verzet zich in het interview ook tegen de "CO2-gekte".
Viroloog Marion Koopmans maakt zich zorgen over de verspreiding van Gezond Verstand. Koopmans is lid van het OMT en sprak de afgelopen maanden vaak in de media over het coronavirus en de pandemie.
Zijn De Andere Krant en Gezond Verstand pro-Russisch?
De Andere Krant ging in 2018 van start met lovende woorden over president Poetin en vertelde de Russische versie van de annexatie van de Krim, de oorlog in Oost-Oekraïne en de steun voor de Syrische president Assad.
Een van de redacteuren schrijft ook voor het Russische staatsmedium Sputnik. En NRC onthulde dat op een symposium van de krant onder anderen Aleksandr Malkevitsj sprak. Die was eerder betrokken bij destabilisatiecampagnes in het buitenland, onder andere via het Internet Research Agency, de trollenfabriek in Sint Petersburg die een rol speelde bij inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016.
Volgens Ben de Jong, onderzoeker aan de Universiteit Leiden en kenner van de Russische inlichtingendiensten, is het een aloude strategie van Moskou om lokale media in het buitenland te gebruiken voor propagandadoeleinden. "Je kunt je desinformatie het beste laten verspreiden door autochtonen. Als je in 2016 goed ging kijken naar die misleidende berichten op sociale media over de presidentsverkiezingen zag je vrij snel dat die trollenfabriek in Sint Petersburg erachter zat. Ze vergaten soms lidwoorden die het Russisch niet kent, het kwam toch minder authentiek over."
"Als je desinformatie wil verspreiden is het handig als het aansluit bij iets dat al bestaat. Als het uit het niets komt, is het niet zo overtuigend. Na de moord op Kennedy liet de KGB bevriende journalisten schrijven dat de CIA erachter zat. Waarom? Omdat veel mensen dat toch al dachten. Zo gaat het nu ook. Er is veel onvrede over het coronabeleid, daar kun je op aanhaken."
Ook in Gezond Verstand gaat het veel over Rusland. In de eerste editie wordt de vergiftiging van de Russische oppositieleider Navalny besproken onder de kop 'De Navalny sluipmoordfantasie'. Voor verkiezingsfraude in Wit-Rusland door de Rusland-gezinde president Loekasjenko is geen bewijs, stelt het blad even verderop.
Hoe worden de alternatieve media betaald?
De Andere Krant en Gezond Verstand onderscheiden zich door hun grote oplage. Dat kost veel geld. NRC-journalisten die onderzoek hebben gedaan naar De Andere Krant, hoorden van Sander Compagner in 2018 dat een oplage van de gratis krant, toen nog 50.000 exemplaren, 6500 euro kostte. De veel hogere oplages kosten waarschijnlijk een veelvoud daarvan.
De drukkosten worden nog niet terugverdiend met abonnementen. Het geld komt nu van "een aantal sponsoren", zegt Karel Van Wolferen bij Café Weltschmerz. "Die hebben zich de afgelopen jaren laten zien omdat ze belangstelling hebben in wat ik heb gedaan en wat wij dus samen doen."
Of Rusland de bladen financieel steunt is niet bekend. Volgens van Wolferen is Gezond Verstand niet een stichting "die steunt op ngo's of die gesteund wordt door welke overheid dan ook". Als buitenlandse mogendheden anoniem zouden willen doneren, zouden ze dat echter ook via rekeningen in Nederland kunnen doen. "Maar dat weten we niet", zegt Ben de Jong. "Als de Russen meebetalen, zal dat moeilijk te traceren zijn. Dat gaat bijna altijd via via."
Toen de NOS Van Wolferen belde zei hij geen tijd te hebben om vragen te beantwoorden, omdat hij het "erg druk heeft met het tweede nummer".
