Onderzoek naar plasma met corona-antistoffen voor kwetsbare ouderen

• Francien Yntema

  Redacteur Wetenschap

Kunnen antistoffen tegen het coronavirus voorkomen dat kwetsbare ouderen met covid-19 in het ziekenhuis belanden of zelfs sterven? Die vraag staat centraal in onderzoek dat het Erasmus MC en het LUMC vandaag starten. Daarin krijgen patiënten plasma van mensen die herstelden van covid-19.

Anders dan bij eerder onderzoek gaat het hier om mensen die zeer recent een besmetting hebben opgelopen. Deelnemers mogen maximaal zeven dagen klachten hebben en moeten minder dan een week geleden positief zijn getest. Wie wil deelnemen moet boven de 70 jaar zijn óf boven de 50 jaar en extra risico lopen door bijvoorbeeld suikerziekte, overgewicht of simpelweg door als man te zijn geboren.

De belangrijkste vragen zijn of deze mensen sneller volledig genezen door het plasma met de antistoffen en of ze minder risico lopen op een ernstig ziekteverloop. Met andere woorden: of ze minder vaak in het ziekenhuis belanden, minder vaak op de IC terechtkomen en minder vaak sterven.

Geen meerwaarde voor ziekenhuispatiënten

De eerste golf coronabesmettingen leerde dat coronapatiënten die in het ziekenhuis liggen weinig hoeven te verwachten van een plasmabehandeling. "Wij hebben ons onderzoek in de ziekenhuizen voortijdig afgebroken", zegt internist-infectioloog en onderzoeksleider Bart Rijders van het Erasmus MC. "De deelnemers waren gemiddeld tien dagen ziek en driekwart van hen had zelf al goede antistoffen tegen het virus aangemaakt. Wij verwachtten daarom weinig effect meer van het plasma."

Dat beeld wordt bevestigd door internationaal onderzoek, stelt Emilie Gieling. Zij is ziekenhuisapotheker in het UMC Utrecht en lid van een commissie die adviezen opstelt voor de behandeling van coronapatiënten. "Uit internationale studies blijkt tot nu toe dat plasma met antistoffen geen meerwaarde heeft voor coronapatiënten in het ziekenhuis. Uitzondering vormen de mensen die zelf geen antistoffen kunnen aanmaken door een immuunstoornis."

Eerder in ziekteproces

Door de antistoffen vroeger in het ziekteproces te geven hoopt Rijnders nu wél effect te zien. Hij en zijn collega's zoeken zo'n 700 deelnemers voor het onderzoek. De ene helft krijgt plasma met antistoffen tegen het coronavirus, de andere helft krijg plasma zonder die antistoffen. Patiënten kunnen eerst alleen bij het Erasmus MC en het LUMC terecht, maar waarschijnlijk sluiten zich nog minstens acht andere ziekenhuizen aan.

Hoe je kunt voorkomen dat mensen in het ziekenhuis belanden is een hele relevante vraag, reageert Gieling op het onderzoek. "Tijdens de eerste golf hebben we veel geleerd over behandelingen in de ziekenhuizen, maar behandeling in het proces daarvoor is nog minder goed onderzocht."

Potentieel probleem

Ook Jako Burgers van het Nederlands Huisartsen Genootschap ziet dat hiaat. "Er zijn geen specifieke middelen die wij als huisartsen kunnen voorschrijven aan mensen met covid-19, terwijl daar wel behoefte aan is. Meer kennis over behandelingen die mogelijk effectief zijn, juich ik dus toe."

Toch voorziet hij ook een potentieel probleem. "Stel dat dit onderzoek aantoont dat de behandeling werkt, aan wie schrijven we hem dan voor? Deze studie kijkt naar een héle grote groep ouderen met daarbinnen ook veel vitale senioren die gewoon goed herstellen. Wil je die hele groep dan plasma geven? Eigenlijk wil je nog beter weten wie het hoogste risico lopen."

Zo ver is het nog niet. Rijnders verwacht de onderzoeksresultaten op zijn vroegst in het voorjaar. "Maar het kan ook later worden. Hoe snel we conclusies kunnen trekken hangt vooral af van hoe de epidemie zich ontwikkelt en hoe snel er meer ziekenhuizen aanhaken bij het onderzoek."