De val van Gouden Dageraad: uitspraken in megaproces extreemrechtse partij

• Conny Keessen

  Correspondent Griekenland

Het wordt gezien als het uur van de waarheid voor de Griekse democratie, de rechterlijke macht en de samenleving. Na 5,5 jaar volgen morgen de langverwachte uitspraken in het proces tegen 68 leden en aanhangers van de extreemrechtse organisatie Gouden Dageraad.

De aanklachten zijn stevig: moord op de rapper Pavlos Fyssas, poging tot moord op communistische vakbondsleden en Egyptische vissers en het vormen en leiden van een criminele organisatie.

"Het belangrijkste is dat de rechters tot het oordeel komen dat deze mensen tot een criminele organisatie behoren", zegt schrijver en journalist Dimitris Psarras. Hij was getuige-deskundige tijdens het proces, op basis van zijn jarenlange onderzoek naar Gouden Dageraad. Volgens hem zijn er genoeg bewijzen dat leiders van de partij betrokken waren bij de moorden en gewelddadige aanvallen van hun knokploegen.

Partijtje in de marge

De nationaal-socialistische politieke beweging Gouden Dageraad werd in het begin van de jaren 80 opgericht door de huidige leider Nikos Michaloliakos. In publicaties werden Hitler en zijn naziregime verheerlijkt en de Holocaust ontkend. Het bleef jarenlang een partijtje in de marge.

Toenemend extreemrechts geweld, gericht tegen linkse rivalen en migranten, werd toegeschreven aan individuen. "Niemand zag dat er een organisatie achter zat", schreef Dimitris Psarras destijds.

De economische crisis van tien jaar geleden haalde Gouden Dageraad uit de marge. Woede en frustratie over harde bezuinigingen dreven wanhopige Grieken in de armen van de extreemrechtse partij. Zo kwam de partij met een voedselbank die alleen toegankelijk was voor Grieken.

Met een anti-bezuinigingsprogramma gebaseerd op vreemdelingenhaat en anti-Europese sentimenten kreeg Gouden Dageraad 7 procent van de stemmen bij de verkiezingen in 2012. Daarmee werd het de derde partij in het Griekse parlement, wat een enorme schok teweegbracht.

Keerpunt

Gouden Dageraad mocht dan in het parlement zitten, de klopjachten op migranten en politieke tegenstanders gingen door. De Griekse rapper Pavlos Fyssas werd in 2013 in Keratsini, bij Piraeus, op straat neergestoken door partijlid Giorgios Roupakias. Kroongetuigen, voormalige GD-leden, hebben verteld dat de aanwezigheid van Fyssas in een café werd gemeld aan hogere partijleden, die vervolgens een 'moordteam' op de rapper hebben afgestuurd.

De dood van Fyssas vormde een keerpunt, zegt journalist Psarras. "Na die gruwelijke moord was het voorbij met de politieke tolerantie tegenover misdaden van Gouden Dageraad." Enkele weken na de moord werden tientallen leden opgepakt, onder wie leider Michaloliakos en de meeste parlementsleden.

Vrijspraak voor kopstukken?

De omvangrijke rechtszaak begon al in april 2015. Na eindeloze vertragingen door stakingen, bureaucratie en ondermijning door de verdediging werd het eind vorig jaar afgerond. Behalve Roupakias hebben de meeste verdachten alles ontkend en waren voor het grootste deel van de zittingen niet aanwezig. Partijleider Michaloliakos deed de beschuldigingen tegen hem en zijn partij af als "vuile propaganda en een politiek complot".

Het pleidooi van het officier van justitie was verrassend: er zou onvoldoende bewijs zijn dat de partijleiding een rol heeft gespeeld bij de planning of uitvoering van de onderzochte misdaden. Daarom moeten Michaloliakos en andere hooggeplaatste functionarissen worden vrijgesproken van het runnen van een criminele organisatie.

Van de steun voor Gouden Dageraad is inmiddels weinig meer over, mede als gevolg van de arrestaties en de rechtszaak. Bij de parlementsverkiezingen van vorig jaar haalde de partij de kiesdrempel van 3 procent niet. Prominente leden verlieten de organisatie of richtten nieuwe partijen op. De kantoren in Athene en de rest van het land zijn inmiddels gesloten.