Opnieuw vragen over optreden Halsema rond Damprotest, oppositie wil debat
Er zijn opnieuw vragen over de lezing die de Amsterdamse burgemeester Halsema heeft gegeven van de gebeurtenissen rond het anti-racismeprotest op de Dam op 1 juni. Op het protest, naar aanleiding van de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd door politiegeweld, kwamen duizenden mensen af en de meesten hielden zich na verloop van tijd niet meer aan de anderhalvemeterregel.
Volgens Halsema was het besluit om niet in te grijpen een gezamenlijke beslissing van de driehoek burgemeester, politie en justitie, maar uit stukken van de gemeente blijkt dat de hoofdofficier van mening is dat hij niet bij het besluit betrokken was. Dat melden het tv-programma Shownieuws en De Telegraaf, die een WOB-verzoek deden. Oppositiepartijen willen nu opnieuw met Halsema in debat.
OM: niet betrokken bij besluit
Officier van justitie Willem Nijkerk had vijf dagen na de betoging mailcontact met een veiligheidsambtenaar van de gemeente.
"Waarnemend HOvJ (hoofdofficier van justitie, red.) merkt bij opening van de driehoek op dat hij uiteraard als driehoek wil en zal optrekken naar buiten toe, ten aanzien van feitenrelaas en gezamenlijke bevindingen", staat in dat mailtje. "Voor het OM is van belang dat wij op 1 juni niet bij het besluit om niet op te treden tegen de drukte en de schending van de 1,5 meter regel zijn betrokken, waar in de externe communicatie wel wordt gesteld dat het een driehoeksbesluit is." Eerder had het OM juist gezegd de leden van de driehoek op de dag van het protest en de dag na het protest regelmatig contact met elkaar hadden, meldt De Telegraaf.
Een woordvoerder van burgemeester Halsema houdt vol dat justitie wel degelijk was betrokken. "De besluitvorming vond plaats in een appgroep met de driehoek", reageert de woordvoerder. "In eerste instantie was de hoofdofficier van mening niet betrokken te zijn geweest bij het besluit. Wij waren het daar niet mee eens omdat er overleg plaatsvond in de appgroep. Enkele dagen later is erop teruggekeken en hebben de driehoeksleden geconcludeerd dat de besluiten gezamenlijk zijn genomen."
Dat het OM op de hoogte was van de omvang en het verloop van het protest, blijkt volgens Het Parool bovendien uit het feit dat plaatsvervangend hoofdofficier Jeroen Steenbrink tijdens de demonstratie via een webcam live meekeek. Volgens de krant zou hij op cruciale momenten niets in de chat hebben gezegd.
Oppositie wil debat
Gezien de verschillende lezingen van de gebeurtenissen die dag, willen oppositiepartijen VVD, CDA en Forum voor Democratie opnieuw in debat met Halsema. In juni overleefde de burgemeester nog een motie van wantrouwen van de VVD en kreeg ze de steun van een meerderheid van de gemeenteraad.
"We gaan een debat aanvragen, omdat het er nu toch op lijkt dat het OM niet betrokken is geweest bij het besluit om niet in te grijpen", zegt Marianne Poot, fractievoorzitter van VVD Amsterdam. "Het is belangrijk dat er geen licht zit tussen wat de burgemeester en justitie zeggen. Bij zo'n belangrijk besluit is een gezamenlijke verklaring achteraf niet voldoende."
Poot is niet van plan om opnieuw een motie van wantrouwen in te dienen. "Het is nu heel belangrijk dat de burgemeester opening van zaken geeft en een verklaring aflegt."
Ook CDA-fractievoorzitter Diederik Boomsma wil opheldering. "Het is staatsrechtelijk cruciaal dat hierover geen enkele mist bestaat. Eerst was het OM 'niet betrokken' en toen was het een 'gezamenlijk besluit'. Het kan niet allebei waar zijn. Dit moet worden opgehelderd."
Het debat zal vermoedelijk op 22 oktober worden gehouden.
'Mensen erg emotioneel'
Uit de stukken blijkt ook dat Halsema zich een dag voor het protest zorgen maakte over de betoging. Ze hield er rekening mee dat het veel drukker zou kunnen worden dan de enkele honderden betogers waar van uit werd gegaan.
Een dag voor het protest stuurde de burgemeester een appje naar de directeur Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente. "Ik maak me wel zorgen over de combinatie morgen, van een geëmotioneerde zwarte bevolking (en meer dan we nu verwachten) en uitgaanspubliek met een kort lontje", schreef ze volgens het SBS-programma.
"Als ik naar de beelden in Amerika kijk, dan denk ik dat mensen hier wel heel erg emotioneel kunnen zijn. Vraag is of wij als driehoek hier niet een gezamenlijke strategie op moeten maken. De opkomst zou ook wel eens veel groter kunnen zijn dan we nu denken. Wat vind jij?"
Volgens de woordvoerder van de burgemeester maakte zij zich vooral zorgen over mogelijke onrust. "Zeker omdat de demonstranten ook boos waren op de politie. Er waren niet zozeer zorgen over de opkomst. De politie zei het aan te kunnen. Zelfs al zouden er duizend demonstranten komen - veel meer dan verwacht - dan kon dat op de Dam. De zorg zat hem dus bij de emotie en de onrust, niet bij aantallen en afstand houden."
Toen er duizenden demonstranten op het protest afkwamen, werd besloten deëscalerend op te treden. "We werden overvallen door de aantallen. Omdat we wisten dat dit een groep demonstranten is die moeite heeft met politieoptreden, is besloten de politie geen einde te laten maken aan het protest. Met dit soort aantallen is het verstandiger om het te laten 'uitstromen'."
Kort na het protest zei minister Grapperhaus dat de drukte "alle perken te buiten" ging. Halsema reageerde daarop boos, zo bleek uit vrijgegeven appverkeer.
