Gedetineerden bezorgd over terugkeer in maatschappij met corona

Corona maakt het voor gedetineerden lastiger om op een goede manier terug te keren in de maatschappij. Dat is onder meer het gevolg van een strengere verlofregeling. Gedetineerden krijgen daardoor veel minder kansen om zich voor te bereiden op een toekomst buiten de cel, zegt criminologe Elanie Rodermond van de Vrije Universiteit Amsterdam.

"Op het moment dat een gedetineerde vrijkomt en niet eerder in de buitenwereld is geweest, begint hij pas zijn leven op te pakken op de eerste dag dat hij buiten de gevangenis staat." Een van de problemen waar ex-gedetineerden dan tegenaan lopen is het omgaan met social distancing. "Wij hebben er langzaam aan kunnen wennen, maar iemand die net vrijkomt valt er middenin."

Rodermond reageert op een brief van een 20-jarige gedetineerde uit Middelburg aan Omroep Zeeland. Hij uitte daarin - en in brieven die erop volgden - zijn zorgen over zijn reïntegratie. De man is veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij een bankoverval in Goes en in november zit zijn straf erop. Als gevolg van de coronacrisis werd zijn reïntegratieproces stopgezet.

Volgens Rodermond kent Nederland een relatief hoog aantal korte gevangenisstraffen; in zo'n 75 procent van de gevallen gaat het om straffen van drie maanden of korter. Uit onderzoek blijkt dat een goede begeleiding bij een terugkeer in de maatschappij de kans aanzienlijk verkleint dat iemand terugvalt in oude gewoonten.

De begeleiding richt zich vooral op hulp bij het zoeken van huisvesting en een baan, maar kijkt ook naar motivatie, geloof in eigen kunnen, vertrouwen in de toekomst en het opnieuw opbouwen van contact met familieleden.

In veel gevallen mogen gedetineerden in de laatste fase van hun straf onder begeleiding, aan het werk buiten de gevangenis. Zo kunnen ze werkervaring opdoen en wennen aan de dagelijkse regelmaat.

Zorgen over de toekomst

Door corona kwam dit allemaal stil te liggen en golden er in gevangenissen strenge regels. Zo mochten gedetineerden lange tijd geen familieleden ontvangen, maar ook reclasseringswerkers en gemeenteambtenaren kwamen niet meer naar de gevangenis Die contacten verliepen telefonisch of via Skype. Speciale banenmarkten mochten niet doorgaan.

En juist omdat het vinden van passend werk moeilijker is geworden tijdens corona, denkt criminologe Elanie Rodermond dat een terugkeer op de arbeidsmarkt een probleem zal worden. "Er zijn ook een heleboel niet-ex-gedetineerden op zoek naar een baan. De kans dat dan een ex-gedetineerde de baan krijgt, is een stuk kleiner." Rodermond is bang dat ex-gedetineerden daardoor sneller terugvallen in oude gewoonten. "Maar dat zal pas over enige tijd zichtbaar worden."

Wat ook een negatieve rol kan spelen is de social distancing. Volgens Rodermond is bekend dat het sociale netwerk juist gedurende de reïntegratie belangrijk is en ondersteuning kan bieden. Ex-gedetineerden worden geregeld financieel ondersteund door familieleden of vrienden. Daarnaast vallen ex-gedetineerden zonder stabiele eigen huisvesting vaak terug op familie en vrienden voor een (tijdelijke) slaapplaats. Dit alles wordt nu een stuk moeilijker door de aangescherpte coronaregels.

'Een gewoon leven'

Voor de 20-jarige gedetineerde uit Middelburg blijven er veel vragen onbeantwoord. "Hoe moet ik omgaan met mijn familie en vrienden waar zoveel is veranderd? Ik ben ook een onderdeel van de samenleving en heb ook rechten."

"Begrijp me niet verkeerd, ik heb zin om een crimineel-vrij leven te leiden en hard te werken voor mijn geld. Ik wil heel graag aan mijn familie en vrienden laten zien dat ik mijn leven wil beteren als ik weer buiten kom. Maar ik spreek niet alleen voor mezelf: hier in de gevangenis, voelen wij ons vergeten.

Hieronder het item van Omroep Zeeland over de brieven. De persoon in beeld is een medewerker van de omroep.