Kerken, moskeeën, synagogen leger door corona, ook financiële gevolgen

In veel gebedshuizen is het op religieuze dagen leger dan voor de coronacrisis. Op 1 juni mochten gebedshuizen na twee maanden weer beperkt open met maximaal dertig bezoekers, een maand later ging dat aantal naar maximaal honderd. Maar in veel kerken en moskeeën worden deze aantallen niet gehaald, vertellen vertegenwoordigers van de geloofsgemeenschappen.

De groep mensen die nu wegblijft, heeft volgens de gemeenschappen uiteenlopende redenen om niet te komen. Zo zijn er ouderen die het vanwege het coronavirus niet durven. Ook zijn er mensen die het gedoe vinden om vooraf voor de dienst te reserveren. Andere mensen vinden het juist fijn om een dienst online vanuit de luie stoel te volgen. Maar er zijn ook mensen van wie de redenen om niet te komen minder duidelijk zijn.

Startzondag

"Mensen hebben maandenlang tegen ons en tegen elkaar gezegd: we missen het, we missen de diensten", zegt dominee Thea de Ruijter van de Protestantse Gemeente Dronten. "We dachten dat het een probleem zou worden, met die dertig plekken. Maar de aanmeldingen bleven achter." Omdat de dertig niet werd gehaald besloot de kerk het maximum aantal bezoekers in juli niet op te hogen naar 100.

Veel kerkbezoekers in Dronten keken de afgelopen maanden via internet naar de dienst, vertellen ze:

Dominees vragen zich volgens de Protestantse Kerk Nederland af hoe dit nu verder moet, omdat de fysieke kerk wel belangrijk wordt geacht voor de geloofsgemeenschap. Vandaag op startzondag, de eerste zondag van september waar de protestantse kerken het nieuwe kerkelijk jaar inluiden, hopen ze dat weggebleven kerkgangers weer terugkeren.

In Dronten zijn vandaag voor het eerst meer dan dertig mensen welkom. Dominee de Ruijter ziet graag de jonge gezinnen terugkomen, nu er voor het eerst weer oppas is tijdens de dienst. Die groep bleef de afgelopen maanden vaker weg dan andere groepen.

De moskeeën zijn ook leger. Kwetsbare gelovigen zijn bang om samen te komen, maar volgens vicevoorzitter Saïd Bouharrou van de Raad van Marokkaanse Moskeeën zijn er ook mensen die niet komen omdat het gebed op anderhalve meter afstand van andere gelovigen moet. Volgens hen is het gebed op die manier niet geldig.

Zorgen zijn er ook over de financiën. Zo zijn sommige moskeeën nog helemaal niet opengegaan, terwijl de kosten wel doorlopen en de inkomsten uit collectes daardoor achterblijven. Dat is ook een probleem waar de moskeeën die wel open zijn tegenaan lopen, nu het rustiger is. Een deel wordt wel gecompenseerd door onder meer Tikkie, maar niet alles. Wel trekken de Marokkaanse moskeeën een nieuwe groep: mensen met een Syrische achtergrond. Een verklaring hiervoor hebben ze niet.

Het Centraal Joods Overleg ziet ook dat ouderen wegblijven. De bijeenkomsten zitten niet vol, maar ook hier zien ze een nieuwe groep bezoekers. "Doordat we gelijk extra online bijeenkomsten hebben georganiseerd, merken we dat een nieuwe groep jongeren zoekt naar zingeving en nu de fysieke bijeenkomsten bijwoont", vertelt voorzitter Eddo Verdoner.

Terugloop

Religiewetenschapper Joris Kregting denkt dat de terugloop van het aantal kerkgangers door de coronacrisis nog sneller zal gaan. Jaarlijks brengt hij in kaart hoeveel mensen er naar de katholieke kerk in Nederland gaan. Dat aantal daalt elk jaar met 5 tot 10 procent.

Kregting verwacht dat vooral in de katholieke en protestantse kerken het aantal bezoekers zal teruglopen. In de kleine kerken zal dit minder spelen, is zijn verwachting. Deze kerken functioneren nog veel meer als sociale gemeenschap dan de grote volkskerken.

Het is voor de PKN en de Rooms-Katholieke Kerk Nederland te vroeg om conclusies te trekken. Er zijn kerken waar het bezoekersaantal, binnen de beperkingen van de coronamaatregelen, op peil is. De verwachting is dat een eventueel vaccin ertoe leidt dat een groep religieuzen terugkomt. Bovendien is er de hoop dat rest de weg terug naar de kerk alsnog weet te vinden.