Poetin wil geen revoluties in zijn achtertuin, maar Wit-Rusland is anders

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Gaat Vladimir Poetin militair ingrijpen in Wit-Rusland? Het bewind van zijn Wit-Russische collega, president Loekasjenko, lijkt elke dag verder te wankelen onder druk van massademonstraties en stakingen.

De NAVO en de EU hebben zich, zonder Moskou te noemen, uitgesproken tegen buitenlandse inmenging. Die zorg is er wel, want Loekasjenko zinspeelde al op de mogelijkheid van militaire steun van Poetin.

Het zou ook niet voor het eerst zijn dat de Russische leider troepen stuurt om een conflict in het buitenland naar zijn hand te zetten.

Georgië

Begin augustus 2008 trokken Russische troepen, tanks en pantservoertuigen de grens over naar Georgië, om separatisten en zogenaamde "Russische peacekeepers" in de regio Zuid-Ossetië te steunen. Russische vliegtuigen bombardeerden Georgische militaire bases. Het was de eerste keer dat Rusland in het buitenland oorlog voerde onder de feitelijke leiding van Poetin, die toen geen president maar premier was.

Het conflict breidde zich uit naar een andere opstandige regio, Abchazië. Daar werden Georgische troepen met Russische hulp verdreven, waardoor de regio in feite autonoom werd. Abchazië en Zuid-Ossetië zijn daarna door Moskou als onafhankelijk erkend.

Oekraïne

In februari 2014 namen gewapende mannen de controle over op De Krim, een strategisch belangrijke regio van Oekraïne, onder meer thuishaven van de Russische Zwarte Zeevloot. Dat bleek de opmaat naar de Russische annexatie van de Krim en militaire steun vanuit Moskou aan een bloedige opstand van milities in het oosten van het land tegen de regering in Kiev. Nu, zes jaar later, is Rusland nog steeds militair betrokken bij dat conflict.

Syrië

Eind september 2015 mengt Poetin zich voor het eerst in een oorlog die niet direct in de achtertuin van Rusland ligt. Russische gevechtsvliegtuigen bombarderen posities van rebellen tegen het regime van Bashar al-Assad. Het Kremlin zegt dat alleen IS doelwit is, maar al snel blijkt dat het Russische ingrijpen bedoeld is om Assad in het zadel te houden. De Russen vallen ook andere rebellen aan, inclusief groepen die door Europa en de VS worden gesteund.

Ondanks aanhoudende kritiek zet Poetin door. Met zijn hulp veroveren de troepen van Assad een groot deel van Syrië terug. Russische militairen verlenen nog altijd actieve steun aan het regime in Damascus.

Wit-Rusland is anders

Toch wordt niet verwacht dat Poetin echt zal ingrijpen in Wit-Rusland. "Rusland greep in in Georgië en Oekraïne nadat beide landen stappen hadden genomen naar verdere integratie met de Europese Unie en de NAVO," zegt Europarlementariër Kati Piri. "Poetin accepteert dat niet. Maar in Wit-Rusland zie je geen beweging richting de EU of NAVO. De oppositie tegen Loekasjenko is niet anti-Russisch."

"Poetin zag de opstand in Syrië als onderdeel van een reeks door de Amerikanen aangestichte revoluties met als doel regime change," voegt Tony van der Togt toe. Hij is Ruslanddeskundige aan het instituut Clingendael. "Daar wil Poetin korte metten mee maken. Zulke kleurenrevoluties, zeker in de voormalige Sovjet-staten, mogen niet slagen. Want anders zou de oppositie in Rusland op hetzelfde idee kunnen komen."

De kosten van een militaire interventie in Wit-Rusland zullen voor Poetin waarschijnlijk te hoog zijn, denkt Van der Togt. Bovendien zou een gewapend conflict tussen de nauw verwante Russische en Wit-Russische volkeren de positie van Poetin zelf kunnen aantasten.

"Maar ik sluit niet uit dat Poetin achter de schermen werkt aan een plan om samen met Ruslandgezinde Wit-Russen Loekasjenko aan de kant te zetten," zegt hij. "Dan zou er een nieuwe regering kunnen komen die meewerkt aan Poetins wens om verdere integratie tussen Minsk en Moskou te bevorderen."