Experimenteren met mondkapjesplicht, wat staat ons te wachten?

Gemeenten mogen gaan experimenteren met mondkapjes op drukke plekken, werd gisteren bekend. Maar er is nog veel onduidelijk. Waar gaat dat gebeuren en is het wel te handhaven? Vijf vragen over de mondkapjesplicht.

Waar moeten we mondkapjes op?

Tot nu toe blijft een mondkapje alleen verplicht in het openbaar vervoer. Dat kondigde RIVM-directeur Jaap van Dissel, gisteren aan na het overleg met de 25 veiligheidsregio's. "Er is simpelweg geen bewijs voor dat een mondkapje werkt", zegt hij. Over de nut en noodzaak van mondkapjes bestaat al langer discussie.

Ook burgemeesters, het OMT en de ministers zitten hierover niet op een lijn, maar in de aangekondigde maatregelen krijgen burgemeesters nu zelf de regie om te experimenteren met een verplicht mondkapje. Tilburg, Breda, Amsterdam en Rotterdam voelen wel wat voor zo'n gedragsexperiment. Ze willen onderzoeken of mensen met een mondkapje in de openbare ruimte ook voorzichtiger zullen zijn.

Kun je een boete krijgen?

Volgens Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Leiden is de mondkapjesplicht in strijd met artikel 10 van de Nederlandse Grondwet (het recht op persoonlijke levenssfeer). "Die wettelijke onderbouwing is wel geregeld in het voorstel voor de coronawet, die nu bij de Tweede Kamer ligt. Mocht dat een wet worden treedt deze op zijn vroegst pas op 1 oktober in werking."

Of en hoe gemeenten tot die tijd gaan handhaven is niet duidelijk. Mogelijk worden mensen alleen geadviseerd door medewerkers van de gemeente om mondkapjes te dragen of hopen gemeenten dat burgers elkaar erop zullen aanspreken.

De mondkapjesplicht in het openbaar vervoer heeft overigens wel een wettelijke onderbouwing: de Wet personenvervoer. Daarin staat dat reizigers bepaalde aanwijzingen van het vervoerbedrijf moeten opvolgen.

Wat als de pandemie weer opleeft?

Er komt nu geen landelijke mondkapjesplicht, maar dat zou kunnen veranderen als het aantal coronapatiënten aanzienlijk stijgt. In een brief aan de Kamer schrijft minister De Jonge dat het OMT het mondkapjesadvies dan kan heroverwegen.

Dan is er (totdat de coronawet in werking treedt) nog steeds geen wettelijke basis voor, tenzij de noodtoestand wordt uitgeroepen. Dat hebben andere Europese landen wel gedaan de afgelopen maanden, maar Nederland niet.

Hoe zit het met openbare ruimtes?

Net als op straat is ook in gebouwen een mondkapjesplicht op dit moment niet af te dwingen. Winkels en andere publieke ruimtes kunnen mensen wel vragen om er een te dragen. Dat gebeurt sinds afgelopen week bijvoorbeeld bij De Bazaar in Beverwijk.

Daar waren de ervaringen het eerste weekeinde wisselend. Veel bezoekers hebben de mondkapjes bij zich, maar lang niet iedereen houdt ze op.

Welke andere maatregelen kunnen regio's nemen?

Andere maatregelen waarmee regio's over nadenken zijn de verplichte quarantaine, het testen van vakantiegangers en passagiers na aankomst en het beperken van feestelijke bijeenkomsten. Maar de veiligheidsregio's richten zich in eerste instantie voornamelijk op het aanspreken van burgers via (online) campagnes.