Er gaan vandaag weer boeren demonstreren, 'maar ze staan op de verkeerde plek'

Vandaag staan er opnieuw boerenprotestacties gepland, met Bilthoven als epicentrum. In het Utrechtse dorp staat het kantoor van het RIVM, dat uit voorzorg afgeschermd wordt door legervoertuigen. Daar vlakbij staan vanmiddag duizenden boeren vanuit het hele land. Waarschijnlijk zonder tractoren, omdat de veiligheidsregio Utrecht dat gisteren verbood.

"Daarover zijn we heel boos", zegt Mark van den Oever van Farmers Defence Force. "We waren goed in gesprek met de gemeente en opeens mochten er geen landbouwvoertuigen meer komen. We gaan oproepen met auto's te komen, maar ik kan geen enkele boer ongelijk geven als ze toch met tractoren gaan rijden."

Hoe ze Bilthoven ook bereiken, het punt van de demonstranten blijft hetzelfde. De aanwezige boeren laten hun ongenoegen blijken over de rekenmethoden van het Rijksinstituut. Ze vinden die onbetrouwbaar en oneerlijk.

Het RIVM berekent hoeveel stikstof er neerdaalt in kwetsbare natuurgebieden door activiteiten in de land-, woning- en wegenbouw. Sinds het stikstofvonnis van de Raad van State mag die totale hoeveelheid niet toenemen.

In deze video legt NOS op 3 je uit hoe het ook alweer zat met dat stikstofvonnis:

Oktober vorig jaar stonden er ook al boeren op de stoep bij het RIVM. Toen verzetten zij zich tegen berekeningen over het landbouwaandeel in de stikstofneerslag in gevoelige natuurgebieden. Belangenorganisatie het Mesdag Zuivelfonds rekende zelf de stikstofdepositie in de landbouw na. Door met dezelfde gegevens te rekenen kwamen ze alsnog op hetzelfde aandeel uit als het RIVM.

"Er wordt door het ministerie gerekend met 41 procent, maar of dat de werkelijke depositie is, dat blijft onduidelijk. Het RIVM rekent met een model en dat nooit gevalideerd is met werkelijke depositiemetingen", zegt voorzitter Jan Cees Vogelaar van Mesdag Zuivelfonds. Deze metingen worden alsnog gedaan door Universiteit van Amsterdam. Dat onderzoek is in januari begonnen en vermoedelijk binnen drie jaar afgerond.

Anders beoordeeld

Waar boerenactiegroepen nu niet blij mee zijn: bij vergunningaanvragen wordt de stikstofuitstoot voor veehouderijen anders beoordeeld dan bij autoverkeer. Bij wegen wordt een grens van 5 kilometer gehanteerd om de neerslag te beoordelen, bij boerenbedrijven is zo'n begrenzing er niet. Daarmee wordt de impact op natuurgebieden bewust hoger ingeschat bij boerderijen dan bij wegen, beargumenteren actiegroepen onder initiatief van Farmers Defence Force.

Aan de hand van die berekening wordt door provincie of gemeente beslist om vergunningen af te geven, voor bijvoorbeeld het verbreden van een weg of uitbreiden van een stal. Boerenactiegroepen beschuldigen het RIVM van het meten met twee maten. Ook vinden ze dat politieke keuzes boven wetenschappelijk bewijs worden gesteld.

Onderzoeker Kees van Luijk van van het RIVM kan begrijpen dat zulke gevoelens bestaan, maar zegt dat de actievoerende boeren bij hen niet aan het juiste adres zijn. "Het toewijzen van vergunningen, of het nou om de aanleg van een weg of uitbreiding van een boerenbedrijf gaat, is een bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het RIVM gaat daar niet over en doet ook geen berekeningen voor vergunningen."

Het is ook niet zo dat het RIVM zelf aanbevelingen doet voor maatregelen om de uitstoot terug te dringen, legt Van Luijk uit. "Het ministerie maakt het beleid. Wij rekenen als kennisinstituut de effecten van hun voorgestelde maatregelen door. Maar uiteindelijk beslist het ministerie zelf of ze die doorzetten."

Het klopt wel dat voor het meten van uitstoot in natuurgebieden twee verschillende modellen worden gehanteerd voor industrie en wegverkeer. De commissie-Hordijk, die de betrouwbaarheid van deze cijfers en rekenmethodes onderzoekt, drong er eerder op aan die methoden gelijk te trekken.

"Wegverkeer is anders dan een industrieel bedrijf en is ook anders dan een veehouderij. Daarom zijn daarvoor in het verleden andere rekenmethoden ontwikkeld", zegt van Luijk. "Maar de kritiek van de commissie nemen we serieus en we onderzoeken of we dat met de huidige expertise kunnen verbeteren."

Meer dan cijfers

Het draait de boeren die vandaag in Bilthoven staan niet alleen om RIVM-cijfers. De actie richt zich ook nadrukkelijk tegen de veevoermaatregel van Landbouw-minister Carola Schouten. "Er wordt ons een voermaatregel door de strot geduwd, waarvan de berekenmethode verborgen wordt gehouden", aldus Farmers Defence Force.

Schouten legt per 1 september vier maanden lang de toegestane hoeveelheid eiwit in krachtvoer aan banden. Dat levert stikstofreductie op, zodat er weer meer huizen en wegen gebouwd kunnen worden.

Middels een ultimatum vroegen boerenbelangenclubs haar de rekenkundige onderbouwing daarvoor te delen of de maatregel te schrappen. Het ministerie liet dat ultimatum aan zich voorbij gaan. De stichtingen Stikstofclaim en Agrifacts willen nu inzage afdwingen via een kort geding.

Volgens rund- en melkveehouders is de urgentie voor hen hoog. Ze zijn bang dat de opgelegde mindere hoeveelheid eiwit nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid en melkproductie van hun koeien. De beroepsorganisatie van dierenartsen deelt die zorgen. Toch meldt Wageningen Universiteit dat het ruweiwitgehalte in voer kan dalen zonder dat dit ten koste gaat van melkproductie.

Eigen voorstel boeren

Zelf stelden boeren voor op vrijwillige basis het dieet van hun koeien aan te passen. Dat voorstel werd door Schouten van tafel geveegd omdat het geen juridische garantie voor de benodigde stikstofreductie biedt.

De Tweede Kamer stemde er wel mee in het alternatieve plan van de boeren te laten doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving. Maar dat betekent niet dat de veevoermaatregel niet zal ingaan, waarschuwde Schouten.