Man/vrouw, jong/oud, afkomst: waarop selecteren partijen hun kandidaten?
De Tweede Kamerverkiezingen zijn pas over zo'n negen maanden (mits dit kabinet de rit uitzit), maar veel partijen zijn al een tijdje bezig met wie ze in de Kamer willen hebben. Profielen zijn opgesteld, selectiecommissies gevormd, en sollicitatiegesprekken worden gevoerd.
De kandidatenlijsten bepalen in hoeverre de Kamer een afspiegeling is van de samenleving. Zowel symbolisch als inhoudelijk is dat van belang, oordeelde een onderzoekscommissie twee jaar geleden. "Kamerleden staan uiteraard voor de ideeën van hun partij, maar ook hun achtergrondkenmerken zijn van invloed op de wijze waarop zij invulling geven aan hun functie."
Veel partijen zijn op een of andere manier bezig met diversiteit op hun lijst, blijkt uit een rondgang van de NOS, maar niet allemaal. Denk, de eerste partij in het parlement die is opgericht door politici met een migratie-achtergrond, noemt diversiteit vanzelfsprekend. "Het is een verrijking voor de samenleving, en derhalve van groot belang."
Wat betreft niet-westerse migratie-achtergrond in het algemeen lijkt de huidige Kamer op de samenleving (beide in de buurt van de 10 procent). Maar als je dat verder uitsplitst is er wel iets opvallends: in de Kamer zitten relatief veel Turkse en Marokkaanse Nederlanders. Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders zijn juist ondervertegenwoordigd.
Geworteld
Een partij die opvalt qua diversiteitsbeleid, is de PvdA, vooral wat betreft sekse. Voorheen moest het om en om man-vrouw zijn, nu hanteren de sociaal-democraten het principe van minstens drie vrouwen per cluster van zes kandidaten.
Ruimte voor meer dan de helft vrouwen dus. Of in de woorden van partijvoorzitter Nelleke Vedelaar: "Ik kijk uit naar de dag dat er mensen naar mij toekomen en zeggen: Nelleke, er staan nu wel heel veel vrouwen op de lijst." Ook wat betreft regio, afkomst, leeftijd en werkveld moet het divers bij de PvdA. "Wij willen geworteld zijn in de samenleving", heet het.
Een aantal politieke jongerenorganisaties hoopt op meer diversiteit in de Kamer. Ook minderheden moeten zich kunnen herkennen, zeggen ze tegen Nieuwsuur:
Wat betreft sekse is de Kamer momenteel niet echt gelijk verdeeld: een derde van de parlementariërs is vrouw. Dat is veel meer dan in de jaren 50, 60 en 70 - toen lag het veelal rond de 10 procent - maar minder dan het vorige decennium - toen lag het rond de 40 procent.
Liever een Drent
Een groter aandeel vrouwen gaat niet bij de SGP vandaan komen. Vrouwen op de lijst is een verhaal apart bij de partij die deze groep pas sinds 2010 op kandidatenlijst toelaat (gedwongen door een gerechtelijke uitspraak). "We hebben geen beleid om ze actief te werven, maar ook niet om ze tegen te houden", zegt partijbureau-directeur Johan van Berkum daar nu over.
Waar de SGP juist wel op wil inzetten is regionale spreiding, vertelt Van Berkum, onder meer om stemmen te trekken. "Een Drent wil misschien liever op een Drent stemmen", is de overweging. Op dit moment zijn de provincies tamelijk eerlijk vertegenwoordigd in de Tweede Kamer als je het afzet tegen bevolkingsgrootte.
De SP laat weten terughoudend te zijn met het opleggen van regionale diversiteit. "Dat kan cliëntelisme in de hand werken", zegt secretaris Arnout Hoekstra. "Dan krijg je misschien een Twents Kamerlid dat alleen Twentse kwesties aankaart."
Bij de socialisten staat diversiteit sowieso niet in de opdracht aan de selectiecommissie, maar de partij houdt er wel rekening mee. "We willen een afspiegeling van de maatschappij. Zonder expliciet te sturen is dat ons de afgelopen jaren best aardig gelukt. Twee van onze drie laatste partijleiders waren bijvoorbeeld vrouw."
Brede volkspartij
D66 en GroenLinks hebben diversiteit expliciet wel in de vacature staan. De eerstgenoemde streeft naar "een divers team gebaseerd op inhoudelijke expertise, kennis en ervaring, maatschappelijke en culturele achtergrond en persoonlijkheidstypes." GroenLinks zegt het begrip diversiteit breed op te vatten. "Het heeft in elk geval betrekking op gender, leeftijd, etnisch-culturele achtergrond en regionale spreiding."
Het CDA heeft een vergelijkbare insteek. "Diversiteit is belangrijk omdat wij graag een brede volkspartij willen zijn", laat het partijbureau weten. De partij hanteert geen quota, omdat dat te complex zou zijn. "Naast sekse en culturele achtergrond, heb je ook nog regio, opleiding, leeftijd. En dan wil je ook nog een jurist, iemand uit de zorg, iemand met macro-economische expertise."
Niet alle partijen zijn actief op zoek naar diversiteit. Partijleider Geert Wilders van de PVV laat bijvoorbeeld weten dat iedereen mag solliciteren. "We selecteren op talent, kwaliteit, lef en uiteraard of men de ideeën en standpunten van de PVV onderschrijft."
Forum voor Democratie lijkt op de PVV wat betreft opvattingen over diversiteit op de lijst. Volgens een woordvoerder wordt er niet geselecteerd "op basis van arbitraire kenmerken" maar kijkt Forum naar individuele kwaliteiten. "Diversiteit op onze lijst komt tot uiting in kennis, kunde en ervaring."
De VVD laat ook weten voornamelijk naar kwaliteit te kijken. "Jong, oud en man, vrouw, dat vinden wij belangrijk", zegt een woordvoerder. "Maar de beste persoon op de beste plek, staat bij ons voorop."
Hoe het allemaal gaat uitpakken, blijft nog even ongewis. Partijen hoeven pas op 1 februari hun lijst in te leveren bij de Kiesraad. Meestal worden in de maanden daarvoor de meeste lijsten gepresenteerd. Hoe het uiteindelijk zijn beslag krijgt in de Kamer, dat wordt duidelijk na de verkiezingen van 17 maart.
