'Kans op etnische profilering bij algoritme van reclassering'

De reclassering moet stoppen met het gebruik van het algoritme OxRec, vindt Gijs van Dijck, hoogleraar recht aan de universiteit van Maastricht. Het algoritme zou moeten laten zien of criminelen opnieuw in de fout kunnen gaan. Uit onderzoek van Van Dijck komt naar voren dat in het algoritme sprake kan zijn van discriminatie op basis van etniciteit of sociale klasse. Reclassering Nederland spreekt dat tegen.

De bevindingen van Van Dijck zijn vandaag gepubliceerd in het Nederlands Juristenblad. Het algoritme van de reclassering is bedoeld als 'risicotaxatie' en moet op basis van verschillende factoren laten zien of er kans is op herhaling. Factoren als psychisch functioneren, leeftijd en drugsgebruik, zijn componenten maar ook iemands postcode is een factor.

Dat laatste, in combinatie met cijfers over bijstandsuitkeringen en criminaliteit in die buurt, zou volgens Van Dijck discriminatie op basis van ras, sociale klasse of andere sociale ongelijkheden in de hand kunnen werken.

Achterstand

"We weten niet zeker of dit voorspellingsmodel etnisch profileert", zegt Van Dijck in het NOS Radio 1 Journaal. "Maar we weten ook niet of het niét etnisch profileert. En toch wordt het gebruikt. Daardoor heb je kans dat mensen van een bepaalde afkomst verder op achterstand worden gezet in het strafproces."

Bovendien is de werkzaamheid van het algoritme "twijfelachtig", zegt de Maastrichtse jurist. "De toepassing ervan is alleen mogelijk als je grote foutmarges accepteert."

Ambtenaren van de reclassering en rechters gaan niet blind af op het instrument, zegt Van Dijck. "Het is interessant om te kijken in welke stap van het reclasseringsproces deze beoordeling wordt gebruikt. Dat is nu niet duidelijk. Is dit het startpunt, of wordt het ergens in de loop van het proces gebruikt? Dat zou de beoordeling kunnen beïnvloeden."

Van Dijck wijst op de gelijkenissen met het anti-fraudesysteem Systeem Risico Indicatie (SyRI) dat allerlei gegevens aan elkaar koppelt en op basis daarvan fraude zou moeten voorspellen. In februari veegde de rechter dat algoritme van tafel, omdat het in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Ook wijst Van Dijck op de toeslagenaffaire, waarbij de Belastingdienst etnisch profileerde.

Reclassering

Reclassering Nederland laat in een reactie weten zich niet in de conclusies van Van Dijck te herkennen. "Bij de keuze voor de OxRec heeft de reclassering zorgvuldig vastgesteld dat er in het instrument geen sprake is van etnisch profileren. Er wordt in het instrument van de Oxford University geen onderscheid gemaakt op basis van etniciteit, huidskleur, nationaliteit, taal en religie."

Het gebruik van een postcode als mogelijke factor voor etnische profilering is "een discussie die in de wetenschap gevoerd wordt, nog zonder eenduidig antwoord". Ook zegt de reclassering dat postcode maar een kleine factor in het geheel is. Het instrument is "voldoende betrouwbaar en wetenschappelijk onderbouwd", aldus de organisatie.