Planbureaus: huidig armoedebeleid leidt tot meer arme mensen

Het aantal mensen dat in armoede leeft kan flink afnemen, als de overheid het beleid omgooit. Maar dat kost wel geld en banen, schrijven het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Centraal Planbureau (CPB) in een omvangrijke studie naar de effecten van het Nederlandse armoedebeleid.

Volgens de planbureaus neemt de komende jaren bij ongewijzigd beleid het aantal mensen dat in armoede leeft met een ruim kwart toe, van 5,3 naar 6,8 procent van de bevolking. Dat zou neerkomen op ruim één miljoen mensen. De afgelopen jaren was juist sprake van een geleidelijke daling van de armoede.

In het rapport zijn de effecten van de coronacrisis niet meegenomen, omdat volgens de onderzoekers de gevolgen daarvan voor de langere termijn nog niet goed in te schatten zijn.

De voornaamste oorzaak van de groeiende armoede is volgens SCP en CPB de jaarlijkse verlaging van de bijstandsuitkering die door de overheid in 2011 is ingezet. Die maatregel is bedoeld om het inkomensverschil tussen werk en bijstand groter te maken, waardoor het meer loont voor mensen om vanuit de bijstand aan het werk te gaan.

Als de verlaging van de bijstand al volgend jaar zou stoppen in plaats van in 2035 - zoals nu de bedoeling is - dan lopen mensen in de bijstand bijna 50 procent minder risico op een leven in armoede, concluderen de onderzoekers.

Basisinkomen

De planbureaus hebben ook gekeken naar vergaande hervormingen zoals de introductie van een basisinkomen en een vereenvoudiging van het toeslagenstelsel.

Als er een onvoorwaardelijk basisinkomen voor de hele beroepsbevolking wordt ingevoerd, neemt het aantal mensen dat in armoede leeft met 60 procent af. Deze maatregel kost echter veel geld, en het aantal mensen dat nog bereid is om over te stappen naar betaald werk zal volgens de onderzoekers sterk afnemen.

Bij het onderzoek is niet gekeken naar extra maatregelen om de werkgelegenheid te vergroten, een aanpak die op den duur leidt tot minder armoede.

Niet veel maar toereikend

Om armoede te meten gaan de planbureaus uit van een zogenoemd 'niet-veel-maar-toereikendbudget'. Daarbij gaat het om een bedrag waarmee onder meer kleding, openbaar vervoer, was- en schoonmaakmiddelen, een internetaansluiting en mobiele telefoon kunnen worden betaald.

Het onderzoek van SCP en CPB is uitgevoerd in de aanloop naar de verkiezingen van maart volgend jaar en moet politieke partijen helpen bij het maken van keuzes voor hun verkiezingsprogramma.