Zuid-Afrikanen in de rij bij drankwinkel voor eerste biertje in twee maanden

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Er mag weer alcohol gedronken worden in Zuid-Afrika. Als bijzondere coronamaatregel werd het land ruim twee maanden drooggelegd.

Bij drankwinkels en supermarkten staan lange rijen. Niet alleen particulieren slaan hun slag; eigenaren van zogenoemde shebeens, buurtkroegen die drank in townships verkopen, laden hun aanhangers bij de groothandel torenhoog met bier, whisky en andere sterke drank.

Veel Zuid-Afrikanen zijn blij dat ze weer een borrel mogen drinken. Voor sommige winkels wordt er zelfs gedanst en gezongen tijdens het wachten, is te zien op Twitter:

Het verbod op de verkoop van alcohol werd ingesteld om ziekenhuizen minder te belasten. Er komen in ziekenhuizen veel slachtoffers binnen met schot- en steekwonden en vaak is daarbij alcohol in het spel. Hetzelfde geldt voor verkeersslachtoffers. Ook hoopte de regering dat mensen nuchter meer afstand zouden bewaren.

Niet alleen de alcoholban wordt vandaag opgeheven. Miljoenen mensen gaan weer aan het werk en het is weer toegestaan om de hele dag de straat op te gaan om te bewegen. Dat mocht tot nu toe enkel tussen zes en negen uur in de ochtend.

Restaurants en cafés zijn wel nog dicht. Ook sigaretten verkopen mag nog niet. De sigaret is in de ban gedaan om de longen van Zuid-Afrikanen te sparen, en omdat veel mensen sigaretten delen en daardoor het virus makkelijk kunnen overdragen.

Weinig verbetering in cijfers

De maatregelen worden versoepeld terwijl het aantal besmettingen in het land juist omhoogschiet. Per dag komen er ruim 1700 nieuwe besmettingen bij en ook het dodental stijgt nog. Tot nu toe zijn er ruim 33.000 besmettingen en 683 doden.

Twee maanden geleden registreerde Zuid-Afrika 27 besmettingen per dag en 5 doden. In tegenstelling tot onder meer Europa moet in Zuid-Afrika de piek nog komen. Wetenschappers die de overheid adviseren, voorspellen dat er dit jaar 40.000 mensen aan het coronavirus kunnen overlijden.

Een belangrijke reden om de lockdown deels op te heffen, is dat de economie te grote schade oploopt. Voor de coronacrisis lag de werkeloosheid in Zuid-Afrika al tegen de dertig procent.

Veel mensen leven van dag tot dag en werken in de informele economie. Ze hebben bijvoorbeeld een marktstalletje of werken bij mensen thuis als schoonmakers. De regering zegt dat honger een van de afwegingen is geweest om maatregelen te versoepelen.

Klaar voor de piek

De meeste Zuid-Afrikanen zijn blij dat ze weer aan de slag kunnen en wat meer lucht krijgen. Wel zijn er zorgen of er nu niet opeens te veel mag. Zo zijn ook religieuze diensten weer toegestaan, met een limiet van vijftig gelovigen. De Zuid-Afrikaanse kwaliteitskrant Mail & Guardian publiceerde een politieke tekening met gelovigen in een kerk die niet op kerkbanken zitten, maar vanuit doodskisten naar de dienst luisteren.

Ook is er angst dat bedrijven en fabrieken te gretig zijn om weer open te gaan, terwijl ze niet genoeg maatregelen hebben genomen om een veilige werkplek te creëren. Datzelfde geldt voor scholen. Eigenlijk zouden vandaag de eerste kinderen weer naar de klas gaan, maar de overheid riep scholen gisteren in allerijl op om toch niet te openen, omdat veel onderwijsinstellingen onvoldoende zijn voorbereid. Ze moeten aan iedere leerling een mondkapje geven en genoeg desinfecterende handgel hebben.

Het voornaamste doel van de strenge coronamaatregelen van de afgelopen twee maanden was om de pandemie in Zuid-Afrika te vertragen en de ziekenhuizen klaar te maken voor de piek. Dat is volgens de regering gelukt. Er zijn 20.000 bedden vrijgemaakt en er worden 27 noodziekenhuizen ingericht, waarvan een deel al klaar is. Zo is er in Kaapstad, het epicentrum van de crisis in Zuid-Afrika, een conferentiecentrum ingericht als ziekenhuis.

Wat meer lucht

Toch zijn er waarschijnlijk alsnog onvoldoende intensivecarebedden. Ook klagen zorgmedewerkers dat ze niet genoeg beschermende middelen hebben en dat hen niet uitgelegd wordt hoe deze te gebruiken zijn. In verschillende ziekenhuizen is personeel besmet.

Een ander doel van de lockdown was om de tijd te hebben om veel te gaan testen. Maar de minister van Volksgezondheid zegt dat ze oplopen tegen het wereldwijde tekort aan testkits. Sommige dagen worden er 12.000 uitslagen geregistreerd en andere dagen 20.000. Maar het grootste probleem is dat de uitslag lang duurt, in sommige gevallen zelfs tien dagen. In die tijd kunnen besmette personen het virus verspreiden en dat bemoeilijkt contactonderzoek.

President Ramaphosa zei dat hij blij is om zijn bevolking en de economie wat meer lucht te kunnen geven. Maar, voegde hij eraan toe, de pandemie gaat veel erger worden. Als het nodig is zal hij de nieuw verworven vrijheden weer terugdraaien. Dan zijn veel Zuid-Afrikanen in elk geval wel voorbereid, met voldoende drank in hun voorraadkast om een eventuele nieuwe strenge lockdown te overbruggen.