Prominenten in geweer tegen naamgever Duits museum: 'Hij is niet onomstreden'
Een groep van 200 prominenten gaat vandaag een petitie aanbieden tegen plannen van een Duits museum om een van hun gebouwen te vernoemen naar de Duitser Hans Calmeyer.
Hij redde tijdens de Tweede Wereldoorlog veel Joden het leven, maar is controversieel:
Jurist Hans Calmeyer, geboren in Osnabrück, was vanaf 1941 in Nederland hoofd van de Entscheidungsstelle, een kantoor van de Duitse bezetter, waar herzieningsverzoeken werden beoordeeld van mensen die volgens de Duitse rassenwetten tot Jood waren bestempeld. Door vele herzieningsverzoeken in te willigen, behoedde hij deze mensen voor deportatie naar de vernietigingskampen.
Na de oorlog werd hij daarvoor geprezen, onder meer door geschiedschrijver Loe de Jong van het instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies NIOD. In 1992 kreeg hij als een van de weinige Duitsers postuum de hoogste Israëlische onderscheiding van Yad Vashem als 'Rechtvaardige der Volkeren'. In zijn geboortestad wordt hij 'de Schindler van Osnabrück' genoemd.
Wij vinden dat de Duitse staat geen belastinggeld moet besteden aan een controversiële figuur.
Maar in de loop van de jaren ontstonden ook twijfels over zijn handelwijze. Want waarom heeft hij niet meer bezwaarschriften gehonoreerd? En was hij wel zo'n held die met gevaar voor eigen leven joden van een wisse dood redde? Journalist Hans Knoop, initiatiefnemer van de petitie: "Calmeyer heeft zo'n 2500 bezwaarschriften gehonoreerd, maar er ook z'n 1500 afgewezen. Hij voerde gewoon ambtelijk werk uit en deed nooit iets buiten de lijntjes, is nooit in gevaar geweest."
Vanmiddag biedt Knoop de petitie, bestemd voor bondskanselier Merkel, tegen de komst van het Calmeyermuseum aan de Duitse ambassadeur in Den Haag aan. "Wij vinden dat de Duitse staat geen belastinggeld moet besteden aan een controversiële figuur."
Ook in Osnabrück is er al jaren een stevige polemiek over Calmeyer en de plannen met het museum. Maar inmiddels heeft het gemeentebestuur van de stad wel besloten dat er in Villa Schlikker, in de Tweede Wereldoorlog een plaatselijk hoofdkwartier van de nationaal-socialisten, een Calmeyer-museum komt.
Het moet een Friedenslabor worden, waar de verhalen van slachtoffers van het nazi-regime worden verteld. Het gemeentebestuur laat weten de komst van dit museum belangrijk te vinden en juist ruimte te willen geven "aan de complexiteit van de persoon Calmeyer, zijn handelen en de historische context, zodat de bezoeker zelf een oordeel kan vellen".
Er is een grote groep mensen die hun overleving aan hem toeschrijven en die hem daar nog steeds erg dankbaar voor zijn.
Voorafgaand aan dat besluit is wel degelijk onderzoek gedaan naar de achtergrond van deze ereburger van de stad. De autoriteiten hebben zich daarbij ook in Nederland georiënteerd. Zo is historica Petra van den Boomgaard, in 2019 gepromoveerd op onderzoek naar de mensen die een herzieningsverzoek bij Calmeyer hebben ingediend, lid van de Adviesraad van het museum.
"Calmeyer heeft veel joden geholpen. En er is een grote groep mensen die hun overleving aan hem toeschrijven en die hem daar nog steeds erg dankbaar voor zijn. Tot september 1943 was er een reële kans op inwilliging van een herzieningsverzoek, maar daarna kwam Calmeyer onder druk te staan. Hij is in die periode enkele keren verraden door Nederlandse betrokkenen bij de herzieningsprocedure."
Van den Boomgaard heeft begrip voor het standpunt van Hans Knoop en de ondertekenaars van de petitie. "Ik kan me de bezwaren voorstellen, Calmeyer is niet onomstreden." Anderzijds begrijpt zij ook dat het gemeentebestuur hem met een museum wil eren. "Duitsland heeft behoefte aan zoveel mogelijk Schindlers. Ze willen laten zien dat er ook goede Duitsers waren. En als er dan iemand in je eigen stad is die daaraan beantwoordt, wil je dat graag laten zien."
