Miljardensteun voor KLM, maar hoe belangrijk is de luchtvaartmaatschappij?
In de persconferentie over de staatssteun aan KLM benadrukte minister Hoekstra meermaals het grote belang van de luchtvaartmaatschappij voor onze economie. Volgens het kabinet rechtvaardigt dat het overeind houden van KLM met 2 tot 4 miljard euro aan garantstellingen en leningen. Maar hoe groot is de bijdrage van de luchtvaartmaatschappij precies?
Bij KLM werken 35.000 mensen, maar de indirecte werkgelegenheid in combinatie met luchthaven Schiphol is een stuk groter. Eind 2019 wordt in een onderzoek van Decisio in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gesproken over 113.900 banen. Daarin worden werknemers van KLM, Schiphol en ook toeleveranciers meegerekend.
"KLM is als een dominosteen aan het begin van een lange rij", zei Hoekstra gisteravond in de persconferentie. "Als die steen omvalt, heeft dat gevolgen voor Schiphol, voor de hoofdkantoren die we in Nederland hebben, voor de laders en lossers, voor distributiecentra, toerisme en congressen. Allemaal sectoren die veel baat hebben bij de goede verbindingen die we in Nederland hebben."
Betere positie in de wereld
Juist in het KLM-netwerk, dat Nederland met de rest van de wereld verbindt, zit volgens luchtvaarteconomen de meeste waarde.
"Als dat internationale routenetwerk verdwijnt, is Nederland een stuk minder aantrekkelijk als vestigingsland", zei luchtvaarteconoom Jaap de Wit eerder tegen de NOS. "Kijk maar naar België en Zwitserland. Toen maatschappijen Sabena en Swissair failliet gingen zijn die landen een groot deel van het intercontinentale netwerk kwijtgeraakt en dat is door andere luchtvaartmaatschappijen maar mondjesmaat opgevuld."
Met andere woorden: het routenetwerk van KLM versterkt de positie van de Nederlandse economie op het wereldtoneel. Daarom komt de luchtvaartmaatschappij eerder in aanmerking voor staatssteun dan andere grote, toonaangevende bedrijven.
Twintigste-eeuwse technologie
Ook luchtvaarteconoom Eric Pels van de Vrije Universiteit van Amsterdam ziet het belang van de bereikbaarheid waar KLM voor zorgt, voor de Nederlandse economie en voor Schiphol als luchthaven.
Maar dat wil volgens hem niet zeggen dat Schiphol niet zonder het bedrijf zou kunnen. Andere vliegmaatschappijen zouden het gat kunnen opvullen als KLM wegvalt. "Zolang Amsterdam en omgeving een grote aantrekkingskracht blijven houden, komt dat wel goed. De vraag kan met de tijd wel weer groeien. Maar het zou wel een aderlating zijn."
Toch zijn er volgens Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman ook andere geluiden. "Er zijn ook mensen die zeggen: vliegen is een beetje twintigste-eeuwse technologie, moeten we in plaats hiervan niet juist de maakindustrie in Eindhoven helpen? Er wordt minder verdiend in de luchtvaart en je kunt je afvragen of zo'n hubfunctie echt het wonder is voor onze economie."
'Niet terug naar het oude'
Milieuorganisaties zijn kritisch op het steunplan, en vinden dat het kabinet harde milieueisen aan KLM moet stellen. "De luchtvaartmaatschappij kan hierna niet terugkeren naar het oude en zal een nieuw pad in moeten slaan met minder vluchten", zeggen onder andere Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Natuur & Milieu en Milieudefensie in een gezamenlijke reactie.
Greenpeace is nog feller. "Wij zijn boos en ontsteld over het feit dat er met miljarden wordt gesmeten naar een bedrijf dat geen klimaatplan heeft en dus niet toekomstbestendig is", aldus een woordvoerder, die de steun een 'blanco cheque' noemt.
In plaats daarvan zouden er drie concrete voorwaarden gesteld moeten worden, vindt de milieuorganisatie. Zo zou KLM met een CO2-plafond moeten komen dat in lijn is met de doelen uit het klimaatakkoord van Parijs, zou het bedrijf korteafstandsvluchten moeten schrappen en moet het aantal vluchten naar beneden.
Winstuitkering nu onzeker
Over de voorwaarden voor de miljarden zijn minister Hoekstra en minister Van Nieuwenhuizen nog in gesprek met KLM en moederbedrijf Air France-KLM. Er zullen hoe dan ook milieu-eisen worden gesteld en de geluidshinder moet beperkt zijn. Hoe streng die eisen zijn moet blijken.
Verder moeten de beloningen binnen het bedrijf aan banden, te beginnen aan de top. Daar was afgelopen weken al veel discussie over. Er leek sprake van een mogelijke verhoging van de beloningen van de KLM-baas Pieter Elbers en Air France-KLM topman Ben Smith, maar die zijn nu toch van de baan. Ook leveren ze allebei een deel van hun vaste salaris in.
Daarnaast stond het personeel van KLM dit voorjaar een winstuitkering te wachten. KLM maakte in 2019 minder winst dan het jaar ervoor, maar de omzet steeg met 1,7 procent naar 11 miljard euro. Topman Elbers noemde dat een "relatief goed resultaat". Nu de staat bijspringt om KLM door de coronacrisis te helpen, is het hoogst onzeker wat er met die winstuitkering gaat gebeuren.
