Hij kwam voor Europese leiders als geroepen in 2016: de politieke deal met Turkije, die (mede) een eind maakte aan de vluchtelingencrisis, die toen al maanden in de Europese Unie heerste.
Elke dag bereikten duizenden mensen in bootjes de Griekse kust, tot wanhoop van de autoriteiten en de bevolking daar. Turkije zou die mensen terugnemen, en andere migranten tegenhouden, in ruil voor financiële steun uit de EU.
Met zijn beslissing om de Turkse grens met Griekenland te openen, gaat president Erdogan nu lijnrecht in tegen de deal. "Europa heeft zich niet aan zijn belofte gehouden", vindt hij, en dus kan ook hij de afspraken schenden. Heeft de Turkse president gelijk? En wat is er nog over van de ambitieuze Turkijedeal?
Financiële steun
Het onderdeel van de deal dat het vaakst benoemd wordt, is het geld. "Dat deel heeft de EU best goed nageleefd", zegt EU-correspondent Bert van Slooten. Turkije zou 6 miljard euro krijgen, specifiek bedoeld om de vluchtelingenopvang in het land te verbeteren. Dat geld, waarvan inmiddels ruim de helft is overgemaakt, wordt onder meer gebruikt om het onderwijs te bekostigen van kinderen in vluchtelingenkampen.
Maar het bedrag is een peulenschil, vergeleken met de echte kosten van de vluchtelingenopvang in Turkije, klaagt de Turkse regering. Die zegt er inmiddels meer dan 30 miljard aan te hebben uitgegeven. In Turkije verblijven op dit moment 3,6 miljoen Syriërs, naast honderdduizenden migranten uit andere landen.
Dan een tweede belangrijke afspraak uit de Turkijedeal: het één-voor-één principe. Voor elke migrant die Turkije zou opnemen, zou de EU een andere migrant hervestigen in een Europees land. "De Europese Commissie dacht destijds dat de EU-landen daar wel voor zouden openstaan", zegt Van Slooten.
Die inschatting bleek verkeerd. Na vier jaar heeft de EU zo'n 25 duizend Syriërs uit Turkije toegelaten: iets meer dan een half procent van het totale aantal Syriërs in Turkije, en veel minder dan de 70.000 waarvan in 2016 sprake was.
"De oorzaak daarvan ligt deels bij de EU-lidstaten", zegt Van Slooten. "Vooral Oost-Europese landen weigerden mensen op te nemen." Er was ook een praktisch probleem: de traagheid van het Griekse asielsysteem. Het aantal aanvragen is sinds 2016 sterk afgenomen, maar op de eilanden moeten migranten nog steeds twee jaar wachten tot hun (verplichte) asielaanvraag is behandeld. Pas daarna kan Griekenland ze terugsturen naar Turkije.
Vooral op het eiland Lesbos loopt de woede bij bewoners hoog op, zag Nieuwsuurverslaggever Saskia Dekkers:
Naast deze twee afspraken, over de opvang van vluchtelingen, deed de EU in de Turkijedeal ook andere toezeggingen. Zo zouden Turkse paspoorthouders vanaf 2016 makkelijker naar de EU kunnen reizen en zouden de gesprekken over Turkse toetreding tot de EU worden hervat. Erdogan neemt het de Europese Unie kwalijk dat ook van die beloftes nog niets is gekomen, terwijl Europese leiders Turkije daarvan de schuld geven.
Wat nu?
Rest de vraag: luidt de beslissing van Erdogan het einde in van de Turkijedeal? "Niet persé", zegt EU-correspondent Bert van Slooten. "Die deal bestaat uit verschillende elementen, waarvan sommige nog wel standhouden. Zo geeft de EU nog tot september geld, zodat kinderen in Turkse vluchtelingenkampen naar school kunnen gaan."
Wel was al langer duidelijk dat Europese Commissievoorzitter Von der Leyen het met haar asielbeleid over een andere boeg wil gooien, zegt Van Slooten. Naar verwachting komt ze in april met een nieuw plan.
Korte termijn
Op korte termijn willen Europese leiders nu vooral vermijden dat al te veel migranten de EU binnenkomen, zegt Van Slooten. "En plat gezegd: dat soort problemen kun je eigenlijk alleen maar oplossen met geld."
Von der Leyen zegde al 700 miljoen euro toe aan Griekenland, waarvan 350 miljoen meteen beschikbaar is. Aan Turkije vroeg haar collega Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, om de deal uit 2016 na te leven.
Correspondent Sander van Hoorn is op Lesbos en beantwoordde vragen over de situatie daar en de dreigementen van Turkije over een nieuwe vluchtelingenstroom:
