Garnalenvissers veel te actief in Wadden- en Noordzee, overheid deed niets
Garnalenvissers hebben de afgelopen jaren veel meer gevist in beschermde natuurgebieden dan volgens hun vergunning mocht. In de Waddenzee en de Noordzeekustzone mochten ze maximaal 130.000 uur vissen, het werd zowel in 2017 als 2018 meer dan 200.000 uur. Dat blijkt uit documenten die in handen zijn van de NOS.
Toch volgden geen sancties. Volgens vrijwel alle betrokkenen schiet de controle op de afspraken met garnalenvissers tekort. Bij toezichthouder NVWA werken veel te weinig mensen om goed te kunnen controleren. Er is gezocht naar oplossingen. Vissers moesten elkaar gaan controleren met technische hulpmiddelen, maar dat komt niet van de grond.
"De vissers beloofden de impact van hun visserij in deze natuurgebieden te halveren", zegt Wouter van der Heij van de Waddenvereniging. "Maar als er zoveel gevist wordt, is er geen halvering, maar juist een verdubbeling van de impact."
Waarschuwen, boetes, afsluiten
Minister Schouten van Landbouw en Voedselveiligheid erkent dat er veel te veel is gevist. Ze zegt in een reactie dat het ministerie daar te laat achter kwam en nu geen boetes meer kan uitdelen. Ze wil de overtredingen vanaf dit jaar wel aanpakken met eerst waarschuwingen en dan boetes. "Als dan nog niet wordt geluisterd, kunnen we ook gebieden voor de visserij afsluiten."
Dat zou de garnalenvissers veel geld kosten. Volgens directeur Pim Visser van Visned had het aantal visuren nooit in de vergunning terecht moeten komen. "Wij hebben dat nooit aangevraagd. Dat is er last minute in gekomen. En er is toen gezegd: het komt wel goed. Maar nu zitten we met de gebakken peren." Visser twijfelt ook of de getallen precies kloppen.
De Waddenzee en de kustzone van de Noordzee zijn Europees beschermd, maar de natuur gaat al jaren achteruit. In 2011 en 2014 werden akkoorden gesloten tussen de overheid, milieu-organisaties en vissers. Die moesten de basis zijn voor "een bestendige toekomst van natuur en visserij in de Natura 2000-gebieden". Nu blijken de akkoorden papieren tijgers.
Gevolgen voor natuur
Lopend over het wad laat Van der Heij van de Waddenvereniging zien wat volgens hem de gevolgen zijn. Hij stopt op een stuk waar allemaal kleine wormpjes naar boven komen. "Dit zijn kokerwormpjes. Die kunnen een rif vormen en dan komt de bodem hier helemaal omhoog. Andere dieren schuilen daar, leggen daar eitjes. Maar als je daar met een garnalennet overheen gaat, kunnen die riffen zich niet goed ontwikkelen."
Dat bestrijdt vissersvoorman Pim Visser. "Het effect van een storm als Ciara is veel groter dan het effect van die lichte garnalennetten. Wij proberen in Nederland alles in cijfers en procedures te vatten, maar de natuur gaat z'n eigen gang."
Correspondent Thomas Spekschoor ging zelf kijken op het wad:
Het is een eeuwige discussie tussen vissers en natuurbeschermers of garnalenvisserij schade aanbrengt. De wetenschap kan nauwelijks uitsluitsel geven. Wetenschappers verwachten wel dat er natuurschade is, maar hoeveel is onduidelijk. Ze proberen al jaren een niet-bevist stuk zee te vergelijken met een stuk dat wel wordt bevist. Dat lukt niet. Onderzoekers van de Wageningen University klagen dat er nog steeds wordt gevist in gebieden die officieel voor de visserij zijn gesloten. Dat maakt goed onderzoek onmogelijk.
Liever geen boetes uitdelen
Toezichthouder NVWA staat vrijwel machteloos tegenover de garnalenvissers. Er werken maar drie mensen die de ruim 200 schepen moeten controleren. In een intern rapport stellen ze dat ze veel te veel werk hebben, dat de samenwerking met de vissers stroef verloopt en dat technische hulpmiddelen niet werken.
Om de NVWA te ontzien, beloofden vissers zichzelf te controleren. Hun belangenorganisaties zouden de scheidsrechter moeten zijn, maar over de vraag hoe zij moeten controleren zijn nooit harde afspraken gemaakt. Alle betrokken partijen geven in de documenten die de NOS heeft ingezien toe dat die controles zijn mislukt.
Dat begint al met het maximum aantal uren: dat is een gezamenlijke norm. Vissers hebben geen individueel quotum per schip, weten niet wanneer ze over de schreef gaan en kunnen dus ook niet persoonlijk worden beboet.
Door falende technische hulpmiddelen is ook onduidelijk wie waar en wanneer vist. Alle vissers hebben een zwarte doos aan boord die dat moet bijhouden. Maar door productiefouten werken die al vijf jaar niet goed. De 275.000 euro subsidie die ervoor werd uitgetrokken, lijkt weggegooid geld.
Daarnaast blijkt uit de stukken dat belangenorganisaties liever geen boetes uitdelen. "De organisatie is er primair voor het belang van haar leden, en het beboeten van eigen leden ten behoeve van een groter algemeen belang staat daar (gevoelsmatig) haaks op." De belangenorganisaties zeggen nu wel dat ze bezig zijn met de ontwikkeling van een nieuw controlesysteem.
Geen 1500 uur maar bijna 29.000
De NVWA heeft nauwelijks een alternatief voor de zelfcontroles en de zwarte doos. Controleren met vliegtuigjes of schepen is veel duurder en arbeidsintensiever en de pakkans is veel kleiner.
Gevolg: vissers kunnen vrijwel ongecontroleerd doen wat ze willen. Zo vissen ze dus de afgelopen jaren in alle Nederlandse zeedelen keer op keer veel meer uren dan hun gezamenlijke vergunning toestaat. Vooral het deel van de Noordzee bij Zeeland, de zogenaamde Voordelta, wordt zwaar overbevist. Er is een vergunning voor zo'n 1500 uur. In werkelijkheid werd er in 2017 28.918 uur gevist, bijna 20 keer meer.
Je moet gewoon je afspraken nakomen.
Ook in de Waddenzee werden in 2017 en 2018 duizenden uren meer gevist dan toegestaan. "Het is illegale visserij die zorgt voor natuurschade", zegt Van der Heij van de Waddenvereniging. "Bijzonder dat dat zonder consequenties is. Ik vind het lastig om te wijzen naar visser A of B. Er moet gewoon beter worden gehandhaafd."
Dat vindt minister Schouten ook, maar ze legt de eerste verantwoordelijkheid juist bij de vissers. "Als je te hard rijdt, kun je zeggen: de overheid moet maar handhaven, maar dat is natuurlijk onzin. Je moet gewoon je afspraken nakomen."
In september meldde de NOS dat veel kustvissers frauderen met hun motorvermogen. Toen noemde minister Schouten de installatie van blackboxen als oplossing. Nu blijkt dus dat die helemaal niet goed functioneren. Betrokkenen gaan er bovendien van uit dat de meeste blackboxen ook op lange termijn niet in staat zijn het motorvermogen betrouwbaar te meten.
Het visurenprobleem is volgens Schouten ook zonder blackbox aan te pakken. "Ik heb de Universiteit van Wageningen gevraagd om de uren bij te houden, zodat ik de vissers kan waarschuwen als ze er over heen dreigen te gaan. De natuur in de zee is heel waardevol, die moeten we beschermen. Natuurlijk moet dat in evenwicht met alle belangen die daar zijn, maar als je afspraken maakt, dan moeten we ons daaraan houden."
