Reinbert de Leeuw vroeg zich altijd af 'hoe heeft de componist het bedoeld'

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

Pianist, dirigent en componist Reinbert de Leeuw was ruim 50 jaar lang een vooraanstaand pleitbezorger van de nieuwe muziek, in Nederland en daarbuiten. Met zijn uitvoeringen van de pianowerken van Erik Satie bestormde hij in de jaren zeventig de hitlijsten. Eerder vandaag werd bekend dat hij op 81-jarige leeftijd is overleden.

Ook was hij jarenlang de vaste dirigent van het Schönberg Ensemble, dat hij in 1974 zelf had opgericht met studenten van het Koninklijk Conservatorium. Uit het ensemble ontstond later ook het Schönberg Kwartet waarvoor hij zijn Etude componeerde (1983-1985).

Daarna verlegde hij zijn focus van componeren naar dirigeren en programmeren. Hij was geregeld gastdirigent bij de belangrijkste Nederlandse orkesten en ensembles en was artistiek adviseur van het Sydney Symphony Orchestra in Australië voor een concertreeks met eigentijdse muziek.

Hij werd in 1992 gevraagd als gastdirecteur van het Aldeburgh Festival en was van 1994 tot 1998 artistiek directeur van het Tanglewood Festival of Contemporary Music.

Als jongen van tien componeert De Leeuw al muziekstukken. Hij gaat naar het conservatorium van de Vereniging en het Muzieklyceum in Amsterdam waar hij theorie en piano studeert bij Jaap Spaanderman. Daarna studeert hij compositie bij Kees van Baaren aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar hij al snel docent werd.

Ondanks zijn passie voor het componeren heeft hij zelf maar een handvol werken gecomponeerd. "Er is al zo ontzettend veel geweldige muziek. Moet ik daar nog iets aan toevoegen? Zit iemand daar op te wachten?", zei hij daarover in De Wereld Draait Door.

Hij koos ervoor zich toe te leggen op de uitvoering van muziek. Daarbij probeerde hij zich zoveel mogelijk in te leven in hoe de componist het had bedoeld.

De Leeuw was ook betrokken bij enkele spraakmakende incidenten. In 1969 componeerde hij de opera Reconstructie, die vanwege de anti-Amerikaanse strekking en een groot beeld van Che Guevara tot Kamervragen leidde.

In datzelfde jaar organiseerde hij de Notenkrakersactie, waarbij een concert van het Concertgebouworkest met dirigent Bernard Haitink werd verstoord. De Leeuw protesteerde daarmee tegen de programmering van dat orkest dat in zijn ogen te weinig moderne muziek speelde.

In 2013 hield hij de publicatie tegen van een biografie die over hem zou uitkomen en waaraan hij zelf had meegewerkt. Muziekjournaliste Thea Derks had er zeven jaar aan gewerkt, maar De Leeuw vond dat het boek "lacunes en onjuistheden" bevatte. De uitgever zag daarna af van publicatie. Een jaar later verscheen de biografie ongeautoriseerd bij een andere uitgever.

In 2014 ging zijn laatste compositie in première, het orkestwerk Der nächtliche Wanderer. Het stuk was gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Friedrich Hölderlin.

Ridder

De Leeuw ontving een lange reeks onderscheidingen, waaronder het 3M-Muzieklaureaat, de versierselen van de Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, de Zilveren Medaille van de stad Amsterdam en drie Edison Awards. De laatste Edison was een oeuvreprijs die hij kreeg uitgereikt tijdens het ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag georganiseerde Reinbert de Leeuw Festival in Den Haag.

In 2018, kreeg hij tijdens een concert ter ere van zijn 80ste verjaardag in het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam te horen dat hem de Prins Bernhard cultuurprijs was toegekend. Hij kreeg de prijs vanwege zijn grote artistieke betekenis voor de muzieksector en in het bijzonder voor de eigentijdse muziek in binnen- en buitenland.

De prijs werd in november uitgereikt door koningin Máxima. Eerder dat jaar maakt hij kans op een Grammy Award voor de opname van de Complete Works for Ensemble & Choir van de Hongaarse componist György Kurtág. Die prijs liep hij tot zijn teleurstelling mis.