Waarom het lerarentekort voorlopig nog niet voorbij is

• Laura Steenbeeke en Jorn Kompeer

  redacteuren Binnenland

Leraren hebben vandaag massaal gestaakt, maar liefst voor de zesde keer in drie jaar tijd. Bij alle stakingen horen we dezelfde eisen: meer geld, minder werkdruk.

Minister Slob gaf meerdere keren extra geld aan het onderwijs, maar het probleem lijkt niet kleiner te worden. Op dit moment komt het onderwijs duizenden leraren tekort, en de verwachting is dat - als de regering niet meer extra maatregelen neemt - dat in 2027 oploopt tot meer dan 10.000 voltijdsbanen. Wat wordt er op dit moment gedaan aan het lerarentekort, en heeft dat effect?

Allereerst het salaris: daar is toch wat bijgekomen?

Ja, door de nieuwe cao die eind vorig jaar afgesloten is, krijgen leraren in het basisonderwijs dit jaar 4,5 procent loonsverhoging. Daarnaast krijgen zij een eenmalige uitkering van 33 procent van hun maandloon en een eenmalig bedrag van 875 euro.

Onderwijsbonden zijn nog niet tevreden met het loon. In het basisonderwijs hebben leraren jarenlang geen loonsverhoging gekregen, en de kloof met het voortgezet onderwijs moet volgens de bonden overbrugd worden.

Hoe zit het met het geld voor de werkdruk?

Per jaar krijgen scholen 333 miljoen euro extra om de werkdruk bij leraren te verlichten. Dat loopt nog op naar 430 miljoen euro per jaar. Bij een gemiddelde school met 225 leerlingen komt dat neer op zo'n 50.000 euro. Met dat geld kan bijvoorbeeld een extra onderwijsassistent of conciërge worden aangenomen, of een vakleerkracht, zoals een gymnastiekleraar.

Uit een peiling van de PO-raad, de belangenbehartiger van schoolbesturen, blijkt dat dit inderdaad effect heeft op de werkdruk. Acht op de tien schoolbesturen zegt dat de werkdruk lager is geworden. Maar daarmee is het probleem nog niet opgelost. Het merendeel van de schoolbesturen noemt het geld een druppel op de gloeiende plaat.

En de pabo's, die worden toch steeds populairder?

Het aantal studenten op de pabo's groeit inderdaad alweer een tijdje. Dit schooljaar begonnen 5200 studenten met de pabo, dat waren er in 2015 nog 3900, blijkt uit cijfers van de Vereniging Hogescholen.

Die groei gaat op z'n minst wat helpen tegen het lerarentekort, zegt Barbara de Kort van het Landelijk Overleg Lerarenopleidingen Basisonderwijs. Maar inmiddels groeit het aantal studenten op de voltijd-pabo minder hard. "Daar zijn we toch wat bezorgd over. We merken dat de waardering voor het beroep afneemt, en dat kan studenten afschrikken."

Hoe gaat het met de zij-instromers?

Een van de veelgenoemde oplossingen voor het lerarentekort zijn de zogenoemde zij-instromers. Het ministerie van Onderwijs probeert mensen uit andere beroepsgroepen te verleiden om zich om te scholen tot leraar. Dit jaar steekt het ministerie 30 miljoen euro in het vinden en opleiden van deze mensen. Een opleiding tot zij-instromer volg je in deeltijd, en je haalt je bevoegdheid binnen twee jaar.

Kunnen leraren niet een dag extra gaan werken?

In het basisonderwijs werkt volgens berekeningen 55 procent van alle leraren in deeltijd. Een voor de hand liggende oplossing voor het lerarentekort zou kunnen zijn om deze leraren een dag meer laten werken. De PO-Raad, belangenbehartiger van de schoolbesturen, denkt dat fulltime werken zeker een van de oplossingen voor het lerarentekort kan zijn. Toch zijn er flink wat bezwaren. De PO-Raad vindt dat je personeel niet kan dwingen om fulltime te gaan werken.

Bovendien, merkt de Algemene Onderwijsbond op, werken leraren op papier wel deeltijd, maar in de praktijk werken ze vaker een dag extra of ze maken overuren in de avonden of het weekend.

Hoe zit het met mensen die vertrokken zijn uit het onderwijs?

Het is een van de speerpunten van minister Slob: oud-leraren weer voor de klas krijgen. Naar schatting gaat het om 11.000 mensen. Van die mensen wil en kan slechts een klein deel weer terug voor de klas, blijkt uit een enquête van de AOb. Ongeveer 1250 mensen zouden kunnen herintreden als docent.

In één klap 1250 nieuwe leerkrachten erbij klinkt als een van de gedroomde oplossingen voor het tekort. Toch waarschuwt de AOb dat het niet zo simpel ligt. Zo wonen deze welwillende oud-docenten vaak in gebieden waar het lerarentekort niet zo nijpend is als in de Randstad. Bovendien zouden veel van deze docenten al vrij snel met pensioen gaan, waardoor het effect op het lerarentekort slechts tijdelijk is.

Komt er een einde aan het lerarentekort?

Hoogleraar onderwijsarbeidsmarkt Frank Cörvers van de Universiteit van Tilburg en Maastricht denkt dat we nog even geduld moeten hebben. "De maatregelen die we nu nemen, komen eigenlijk een paar jaar te laat. Maar je moet iets doen, voor veel van die maatregelen geldt: beter laat dan nooit."

Cörvers hoopt dat de regering de komende jaren beter de vinger aan de pols houdt. En in de tussentijd is het vooral wachten op de mensen die straks voor de klas kunnen gaan staan. "Over een paar jaar, als de arbeidsmarkt weer gaat ontspannen, kan de situatie er heel anders uitzien."

Bij een vorige staking kregen leraren veel kritiek op sociale media. In deze video reageerden ze toen op het commentaar: