Ambassadeur VS verzet zich tegen export ASML-chipmachines

Het internationale touwtrekken rond waardevolle chipmachines van de Nederlandse fabrikant ASML wordt heviger. Voor het eerst verkondigen de Verenigde Staten openlijk dat de machines niet naar China mogen.

In een interview met Het Financieele Dagblad zegt de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra: "Wij hebben het aan de Nederlanders vrij duidelijk gemaakt: wij geloven dat dit bijzonder gevoelige technologie is, die niet thuishoort op bepaalde plaatsen."

Hoewel hij het land daarbij niet expliciet noemt, doelt hij volgens de krant op China. Eerder meldde het persbureau Reuters op basis van anonieme bronnen dat de Amerikaanse regering de Nederlandse regering onder druk heeft gezet om de verkoop van de chipmachines aan een Chinese fabrikant te voorkomen.

Waardevolle, geavanceerde technologie

De apparaten waar het om draait zijn zogeheten extreem ultraviolet (euv) machines. Ze kosten 120 miljoen euro per stuk en zijn essentieel om de komende jaren de meest geavanceerde chips te kunnen maken. ASML is de enige maker ter wereld van deze machines.

Ze staan ook op de lijst van goederen die onder het Wassenaar Arrangement vallen, een verdrag dat toeziet op de export van goederen die ook militair ingezet kunnen worden. Voor het uitvoeren is daarom een vergunning nodig van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Volgens de Verenigde Staten zijn er veiligheidsrisico's als de machines naar China gaan, maar wat die risico's precies zijn, zegt Hoekstra niet in het interview. Hij zegt alleen: "Ik ben geen technologie-expert. Creatieve mensen kunnen interessante toepassingen bedenken voor euv (...). En de Nederlandse regering is zich ook heel goed bewust van de gevaren."

Politieke druk

ASML heeft op dit moment geen exportvergunning van de Nederlandse overheid. De vraag is in hoeverre dat komt door politieke druk van de VS. ASML zelf was nog niet bereikbaar voor een reactie.

Eerder deze week sprak het FD met de Chinese ambassadeur in Nederland. Die zei zich zorgen te maken dat Nederland de handelsrelatie laat 'politiseren' onder Amerikaanse druk.

Het touwtrekken rond de machines van ASML speelt tegen de achtergrond van de langlopende handelsoorlog tussen de VS en China. Eerder deze week tekenden de twee landen een eerste akkoord, en zetten daarmee een stap richting beëindiging van het handelsconflict.

Los van dat akkoord zijn de handelsbelangen rond chiptechnologie heel erg groot, het is een miljardenindustrie. De VS hebben eigen chipbedrijven, en China hoopt de eigen industrie verder te kunnen opbouwen.

Kabinet maakt eigen afweging

Minister Kaag zei vanochtend in een reactie op de oproep van China en de Verenigde Staten dat het kabinet nog in overleg is over een eventuele exportvergunning over de ASML-machines, ook met het bedrijf zelf. "Het is heel interessant om de ambassadeur van China de ene dag te horen en dan de ambassadeur van de Verenigde Staten, onze bondgenoot, maar wij passen de criteria toe en overwegen alles heel zorgvuldig. Dat is een gebruikelijk proces. Wij maken heel rustig onze eigen afweging."

Ook Kaag verwees naar het Wassenaar Arrangement over de export van goederen. Ze erkende dat het geen gemakkelijke afweging is, omdat het gaat om het product zelf, de risico's, de veiligheid en nationale belangen. "Dit is civiel en militair heel gevoelig en het hangt ook af van de eindgebruiker." Kaag wilde er niet op vooruitlopen wanneer het kabinet de knoop doorhakt: "Dat merken we te zijner tijd wel."

Premier Rutte zei later dat het de ambassadeurs vrij staat zich uit te spreken, maar dat het kabinet "zo onverstoorbaar mogelijk" zijn werk wil doen. Hij voegde eraan toe dat Nederland zeer gehecht is aan de relatie met de Verenigde Staten en aan de bondgenootschappelijke en historische band met dat land, maar dat Nederland ook met China goede relaties heeft, "een belangrijke economie, de tweede van de wereld".