De nieuwe arbeidsmarktwet: voor de één een vast contract, de ander verplicht zzp'er

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

Ze moeten flexibele werknemers meer zekerheid geven, maar een pakket aan nieuwe spelregels voor de arbeidsmarkt pakt voor een deel averechts uit. Die regels, vastgelegd in de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB), gaan 1 januari in en dat betekent dat er heel veel verandert.

Volgens uitzendbureaus en deskundigen leidt de WAB in verschillende sectoren tot meer zzp'ers. "Wat een opdrachtgever dan tegen een flexwerker zegt is: joh, wordt zzp'er", vertelt directeur Werner Klaassen van Tempo Team. "Mensen vertrekken vrijdag als werknemer en komen maandag terug als ondernemer", zegt Antoinette Willems van Yellowstone International.

De Algemene Bond van Uitzendondernemingen (ABU) ziet ook dat er meer zzp'ers worden ingehuurd. Het gebeurt voornamelijk in sectoren waar veel lager opgeleiden werken, zoals de landbouw, bouw, industrie en horeca.

Ook in kassen en distributiecentra neemt het aandeel zelfstandig ondernemers toe door de WAB, vult Werner Klaassen aan. "Dat vinden we zorgwekkend. We zien daar zzp'ers aan de slag gaan voor onder de 20 euro. Dan is er niet genoeg geld voor verzekeringen of pensioenopbouw."

Zzp is de enige vorm van flexibele arbeid die niet onder de WAB valt. Deskundigen waarschuwen al sinds de eerste plannen voor de wet dat dat een vluchtroute is voor werkgevers: meer zelfstandigen inhuren.

De Belastingdienst controleert namelijk niet of nauwelijks of zzp'ers wel voldoen aan de eisen die aan een zelfstandige worden gesteld. "Wat betreft zzp'ers ligt de handhaving in de praktijk op dit moment zo goed als plat", zegt arbeidsrechtadvocaat Hendarin Mousselli.

Een onbedoeld effect van de WAB is een toename van zzp'er. Ook ontstaat er een carrousel van uitzendkrachten. Die uitzendkrachten hebben straks na 12 maanden recht op een aanstelling van een vast aantal uren, namelijk het gemiddelde van wat ze in die maanden gewerkt hebben.

Werkgevers die dat vaste aantal uren niet willen of kunnen geven, gaan op zoek naar een nieuwe uitzendkracht. Bij de NS moeten daarom bijvoorbeeld 160 uitzendkrachten weg. In hun plaats worden nieuwe krachten ingehuurd, voor hetzelfde werk.

Volgens de NS gaat het om mensen die bijvoorbeeld reizigers begeleiden tijdens grote evenementen als de Vierdaagse in Nijmegen en Koningsdag. Daar is in drukke maanden ruimte voor 68 fulltime krachten, en in een rustige periode slechts voor 16. Omdat het werk zo flexibel is, kan de NS deze medewerkers geen garantie op uren geven, zegt de NS.

De uitzendkrachten van de NS komen van YoungCapital. Dat uitzendbureau ziet dat meer kandidaten bij andere opdrachtgevers moeten worden geplaatst. "Veel andere opdrachtgevers hebben ook problemen met de urengarantie", zegt Anoeshka Maaskant. "Uitzendkrachten zouden juist meer zekerheid moeten krijgen, maar vallen nu tussen de wal en het schip."

Wel ziet Maaskant ook opdrachtgevers die uitzendkrachten in vaste dienst nemen.

Heel veel werk

"Deze wet zorgt ervoor dat je heel goed gaat nadenken over welke mensen je vast aanneemt, en welke mensen niet", zegt Kristel Groenenboom, directeur en eigenaar van een containerbedrijf.

Groenenboom besloot meerdere flexkrachten in vaste dienst te nemen. "Aan de ene kant omdat we heel veel werk hebben voor het nieuwe jaar, aan de andere kant omdat het veel duurder wordt om iemand bijvoorbeeld via een uitzendbureau te laten lopen. Dat scheelt vele euro's per uur."

De werknemers van Kristel Groenenboom zijn blij met de nieuwe wet:

Een totaalbeeld van de gevolgen van de WAB voor flexibele werknemers is nog niet te geven. Veel werkgevers hebben nog geen idee wat de impact van de nieuwe wet zal zijn, zegt brancheorganisatie ABU. Daarom wachten veel werkgevers met beslissingen nemen. Een rondgang langs deskundigen bevestigt dit beeld.

Ook voor de grote groep die al een vast contract heeft, is het afwachten hoe de WAB uitpakt. Omdat het na 1 januari goedkoper en makkelijker wordt om werknemers te ontslaan, verwachten arbeidsjuristen een ontslaggolf. Ze zagen in september al dat ontslagprocedures werden uitgesteld. Vooral 50-plussers met lange dienstverbanden zijn kwetsbaar.