Tegenwind voor Duitse molens: duurzame energiesector in crisis
Het is alarmfase 1 voor windenergie in Duitsland. In krap twee jaar daalde het aantal nieuw gebouwde windturbines met ruim 80 procent. Een producent is failliet, andere schrappen duizenden banen. Hoe kon Duitsland binnen zo'n korte tijd van trendsetter in de windsector tot zorgenkindje in Europa worden?
"Het is een extreem ernstige situatie," vat Alex Robertson samen. Hij is directeur Midden-Europa voor het Deense Vestas, 's werelds grootste windmolenbouwer met verschillende fabrieken in Duitsland. "Ook wij hebben inmiddels vijfhonderd mensen moeten ontslaan in onze vestiging in Brandenburg."
Volgens Robertson ligt de oorzaak van de crisis grotendeels bij de Duitse overheid. "Die geven de laatste jaren veel te weinig licenties af. Waar we wel mogen bouwen, ontstaat vertraging door rechtszaken en protesten."
Niet iedereen is blij met windmolens. Correspondent Wouter Zwart sprak een echtpaar dat er ziek van zegt te worden. Ze slapen daarom in de kelder:
In Duitsland is de afgelopen jaren een opmerkelijke groei te zien van burgerinitiatieven tegen windenergie. Verenigingen met namen als Windwahn en Gegenwind zijn online actief maar organiseren ook regelmatig demonstraties. Volgens hen zijn windturbines schadelijk voor mensen en dieren in de directe omgeving.
"Dodelijke apparaten zijn het," zegt Pieter Hogeveen door het raam van zijn woning. "Ooit zat het daar vol met vis en vogels. Nu is alles weg door die grote dingen." Vlak achter het meertje steken zeker vijf grote windmolens boven de boomtoppen uit. De dichtstbijzijnde op zo'n vierhonderd meter van het erf.
- NOS/Judith van de Hulsbeek
Pieter Hogeveen is niet blij met de windmolen in zijn achtertuin - NOS/Judith van de Hulsbeek
Alex Robertson van Vestas
De Nederlandse Pieter woont hier al zestien jaar met zijn Duitse echtgenote Heimke en hun kinderen. "In de herfst van 2013 werden de eerste windturbines gebouwd,' legt Heimke uit. "En binnen een maand waren we ziek. Kortademigheid, oor- en oogontsteking, slapeloosheid. Alle energie werd uit ons getrokken." Het echtpaar wijt de problemen aan het zogeheten infrageluid. Dat zijn vrijwel onhoorbare laagfrequente geluidsgolven die vrijkomen door het draaien van de windturbines.
Deze golven kunnen bij sommige mensen en dieren een onprettig gevoel teweeg brengen, al heeft de wetenschap tot nu toe geen eenduidig bewijs geleverd dat infrageluid door windmolens op grote schaal gezondheidsproblemen veroorzaakt. Pieter en Heimke trekken die conclusie wel. Zij en duizenden anderen in Duitsland voeren actie om windmolens uit de bewoonde wereld weg te halen.
Mensen die anti-wind zijn, kennen simpelweg de feiten niet.
"Hoewel het om een paar duizend actievoerders gaat, leggen ze een hele industrie plat", klaagt Alex Robertson van Vestas. Hij doelt op de tientallen lopende rechtszaken. Daardoor vertraagt de bouw van nieuwe turbines of gaat die soms helemaal niet meer door.
Volgens hem is het overgrote deel van de Duitsers van goede wil om de klimaatcrisis aan te pakken. "Mensen die anti-wind zijn, kennen simpelweg de feiten niet", meent Robertson. "Het is een extreem goedkope manier om CO2-vrije elektriciteit op te wekken. Nu creëert een kleine destructieve groep anti-windmensen problemen."
Verwarrende overheid
De Duitse overheid speelt in dit alles een verwarrende rol. In het onlangs vastgelegde klimaatpakket zegt de regering in 2030 ten minste 65 procent van de Duitse stroom op te willen wekken met duurzame energiebronnen. Maar tegelijkertijd neemt ze maatregelen die duurzame-energieopwekking juist bemoeilijken. "Het is dan ook totaal onduidelijk of de regering de windindustrie steunt of niet," aldus Robertson die zich vooral boos maakt over de nieuwe zogeheten '1000-meter regel'.
Volgens dat plan mogen windmolens voortaan niet meer binnen duizend meter van een woongebied gebouwd worden. Als dat doorgaat wordt het gebied in Duitsland waar turbines kunnen worden gebouwd tot veertig procent kleiner.
Onbegrijpelijk, vindt de Vestas-directeur. "We zijn een innovatief bedrijf dat de overlast voor mensen zo klein mogelijk wil maken, maar tegen een 1000 meter-regel valt niets te innoveren. Het schaadt de industrie enorm. En zonder windindustrie gaat Duitsland zijn klimaatdoelen nooit halen."
Slapen in de kelder
Pieter en Heimke Hogeveen hebben de bovenste verdieping van hun woning jaren geleden al verlaten en hun bed naar de kelder verplaatst. "De enige plek in huis waar we redelijk kunnen slapen, doordat de dikke muren beschermen tegen infrageluid," meent Heimke.
Ze volgen met voorzichtig optimisme en een tikkie argwaan het nieuwe plan van de overheid. Ten minste drie windmolens rond hun erf staan binnen die 1000 meter-grens.
Voor de Duitse windenergiesector zijn de gevolgen al lang merkbaar. Werden in 2017 nog 1800 nieuwe windmolens gebouwd, in 2018 waren dat er nog maar 750. En tot november van dit jaar zelfs maar 160.
Robertson: "Duitsland heeft in de afgelopen decennia zo'n fantastische industrie rond duurzame energie opgebouwd. Op het moment dat ze daar eindelijk van kunnen profiteren, lijken ze de sector juist in de steek te laten."
