Verkoop Eneco levert Dordrecht 3100 euro per inwoner op, Haarlemmermeer 21 euro

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Het rekenen kan beginnen in tientallen Nederlandse gemeentehuizen. Eneco ging vandaag akkoord met een overnamebod van 4,1 miljard euro van de Japanse bedrijven Mitsubishi en Chubu. Nu is het energiebedrijf nog in handen van 44 Nederlandse gemeenten.

Rotterdam kan de grootste klapper maken. De stad bezit bijna een derde van de aandelen en krijgt bij de verkoop 1,3 miljard euro. Den Haag kan 680 miljoen euro bijschrijven, Dordrecht 370 miljoen en Leidschendam-Voorburg 140 miljoen euro.

Ook kleinere gemeenten als Westvoorne, Zandvoort en Zwijndrecht strijken tientallen miljoenen op. Zelfs voor de kleinste aandeelhouder, Schiermonnikoog, zit er nog 1 miljoen euro in het vat.

Gemeenten moeten nog akkoord gaan

Per inwoner krijgt Dordrecht het meest. De Zuid-Hollandse stad krijgt voor elke Dordtenaar ruim 3100 euro. De 62.000 inwoners van de gemeente Lansingerland zien hun gemeente ook relatief rijk worden. Hoewel Lansingerland slechts 3,38 procent van de aandelen heeft, levert de verkoop per inwoner 2200 euro op.

Haarlemmermeer is de gemeente die het laagste bedrag per inwoner overhoudt. Begin dit jaar kreeg Haarlemmermeer een klein plukje aandelen in handen na een fusie met Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Per inwoner leveren deze aandelen 21 euro op.

Of de gemeenten het geld ook echt krijgen, is nog niet helemaal zeker. In elke gemeente moet de gemeenteraad nog akkoord gaan met de verkoop. Voor het einde van het jaar krijgen de raadsleden een pakket documenten waarop ze hun beslissing kunnen baseren. Vervolgens hebben ze veertig dagen om te beslissen of ze achter de overname staan. De overname gaat door als een groep gemeenten met samen driekwart van de aandelen voor verkopen is.

Kijk op de onderstaande kaart hoeveel elke gemeente per inwoner overhoudt aan de verkoop van Eneco-aandelen:

Toen de gemeenten in 2017 moesten beslissen of Eneco überhaupt verkocht mocht worden, brak er een richtingenstrijd uit onder de aandeelhouders. Den Haag - na Rotterdam de grootste aandeelhouder - stemde tegen verkoop. Delft, Amstelveen en acht andere gemeenten sloten zich bij het verzet aan. Uiteindelijk bleek een meerderheid toch voor een verkoop.

Een deel van de protesterende gemeenten was bang dat nieuwe eigenaren de groene koers van het relatief duurzame Eneco zouden laten varen. Een ander deel vreesde verlies van werkgelegenheid. Na de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar draaide de wind en besloten de meeste dwarsliggers de overname te steunen. Alleen Delft bleef principieel tegen. Aalsmeer onthield zich van stemming.

Elke gemeente moet nu opnieuw kiezen. Het kan dus dat gemeenten toch tegenstemmen nu bekend is dat de kopers niet Nederlands zijn. Mitsubishi en Chubu hebben gezegd dat ze de duurzame strategie van Eneco volledig blijven steunen. Eneco blijft ook een zelfstandig bedrijf onder de nieuwe eigenaren. Het hoofdkantoor blijft in Rotterdam en niemand verliest zijn baan.

Investeren in het klimaat, huizen en banen

Het is nog onduidelijk wat de gemeenten met de opbrengst van de overname gaan doen. Het gaat zeer waarschijnlijk niet naar het verlichten van lasten of het structureel verbeteren van bijvoorbeeld de jeugdzorg. Omdat het om geld gaat dat de gemeenten eenmalig krijgen, zullen ze het waarschijnlijk ook aan eenmalige projecten uitgeven.

"We gaan het er in ieder geval niet in een paar jaar doorheen jassen", zegt de Rotterdamse wethouder financiën Arjan van Gils (D66). Hij wil het geld onder meer in het klimaatakkoord steken dat de gemeente vorige week sloot. De Rotterdamse gemeenteraad buigt zich in het voorjaar over de vraag waar het geld precies aan uit gegeven gaat worden.

De laatste tegenstander

In Delft zijn er nog helemaal geen concrete plannen. "Dat zou ook raar zijn", zegt wethouder financiën en duurzaamheid Stephan Brandligt (GroenLinks). "Formeel is Delft nog tegen de verkoop."

Toch lijkt het erop dat ook de laatste tegenstander zich binnenkort achter de overname schaart. Het college is al vóór verkopen. "Er is een andere context ontstaan", zegt Brandligt. "Een groep met meer dan 95 procent van de aandelen wil in principe verkopen. Als wij onze aandelen houden hebben we bij Eneco niets in te brengen."

Bovendien kunnen de nieuwe eigenaren tegenstribbelende gemeenten dwingen om de aandelen te verkopen als ze minstens 95 procent van de aandelen in handen hebben.