Minister Hoekstra wil dat financiële keuzes makkelijker worden voor consument

Minister Hoekstra van Financiën wil dat het makkelijker wordt voor consumenten om verstandige financiële keuzes te maken. Want dat is lastig voor mensen, blijkt uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken. We zijn namelijk beperkt rationeel en kiezen vaak de makkelijke weg.

Een mobieltje kopen op krediet - soms tegen hoge rentes en hoge kosten - noemt de minister als voorbeeld. Of liever niet de hypotheek extra aflossen omdat dat veel gedoe is, terwijl extra aflossen er wél toe leidt dat je schuld vermindert. Kortom: consumenten moeten af en toe een duwtje in de goede richting krijgen en financiële organisaties kunnen daarbij helpen, is het idee.

Experimenten opgezet

Daarom presenteert de minister vandaag het Actieplan Consumentenkeuzes. Binnen dat initiatief bedenken verschillende partijen, zoals banken en verzekeraars, samen met universiteiten en hogescholen nieuwe manieren om verstandige consumentenkeuzes te ondersteunen. Onder andere de Rabobank, de Volksbank (het moederbedrijf van onder meer Regiobank, SNS en ASN) en het Verbond van Verzekeraars doen mee.

Het gaat overigens voorlopig nog niet om concrete plannen. Het komende jaar worden de ideeën van de deelnemende partijen verder uitgewerkt.

Zo worden er bijvoorbeeld experimenten opgezet om te onderzoeken hoe mensen dichter bij hun optimale spaargedrag kunnen komen. Of hoe er beter gecommuniceerd kan worden met klanten met schulden, zodat ze in een vroeg stadium al contact opnemen met de schuldeiser.

Te hoge verwachtingen

Het is opvallend dat de minister deze weg kiest en consumenten probeert te behoeden voor onverstandige financiële keuzes. Lange tijd was de lijn van de regering juist dat consumenten voorlichting nodig hadden en zij op basis daarvan een rationele keuze konden maken.

Maar de laatste jaren werden er steeds meer vraagtekens gezet bij die aanname. In 2016 kwam er een rapport uit van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, waarin stond dat de overheid te hoge verwachtingen heeft van de financiële zelfredzaamheid van burgers.

"Voor veel mensen zijn de regels te ingewikkeld, en bovendien wordt te weinig rekening gehouden met de psychologie van mensen", stond in het kritische rapport. De overheid zou er ten onrechte van uitgaan dat de burger daadkrachtig, goed geïnformeerd en gedisciplineerd is.

De AFM kwam in hetzelfde jaar met een rapport met een vergelijkbare conclusie. In een onderzoek over de effectiviteit van de kredietwaarschuwing "Let op, geld lenen kost geld!" concludeerde de AFM dat de slogan niet werkt omdat consumenten maar beperkt rationeel handelen.

Sterk sturende werking

Het lijkt erop dat de minister die adviezen ter harte heeft genomen. "Lange tijd is de heersende opvatting geweest dat wanneer je consumenten van de juiste informatie voorziet, zij vanzelf passende, rationele beslissingen nemen", schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer. Maar die opvatting gaat in de praktijk vaak niet op, schrijft hij.

"Juist omdat een beslissing deels intuïtief wordt genomen, heeft de manier waaróp de keuzes gepresenteerd worden een sterk sturende werking", aldus Hoekstra.