Kan de ruime Duitse stikstofnorm ook in Nederland?
Hugo van der Parre
Research-redacteur
Waarom gebruiken we in Nederland niet de ruime Duitse normen voor stikstof? Dat vroegen de boeren en Kamerlid Thierry Baudet vorige week bij de demonstratie in Den Haag. Ook in de Tweede Kamer zijn hierover vragen gesteld. Dan zouden we minder problemen hebben, kunnen boeren investeren en kunnen we weer woningen bouwen in de buurt van Natura 2000-gebieden. Is dat mogelijk?
Het korte antwoord is 'nee', want Nederland is niet met Duitsland te vergelijken. De ruime Duitse norm is mogelijk omdat het een heel ander land is, met grotere natuurgebieden en minder stikstof-producerende activiteiten daaromheen. Die zijn gemiddeld ook nog eens verder verwijderd van de natuurgebieden. De Duitse natuur is er veel beter aan toe dan in ons land.
Daardoor is de stikstofdepositie in een natuurgebied een minder groot probleem: de 'verdunning' is er groter. In Duitsland is een stikstofvergunning pas nodig als door een nieuwe activiteit meer dan 7 mol stikstof (=100 gram) per hectare per jaar neerslaat in een natuurgebied. Veel meer dus dan de 0,05 mol die in Nederland gold totdat de Raad van State, eind mei, de Nederlandse aanpak verbood.
"Daar komt bij dat er in Duitsland nog nooit iemand naar de rechter is gestapt om de regeling aan te vechten", vult advocaat Paul Bodden, gespecialiseerd in milieu en omgevingsrecht, aan. Als dat wel zou gebeuren is de kans aanzienlijk dat hij moet worden aangepast.
Aan de basis van alles ligt de zogenoemde Habitatrichtlijn van de Europese Unie. Die vereist dat elk EU-land vanwege de biodiversiteit bedreigde planten en dieren beschermt. Een van de aspecten waarop gelet moet worden is de stikstof die neerslaat in natuurgebieden.
De EU legt zelf geen stikstofnorm op, maar stelt dat een land moet voorkomen dat de kwaliteit van het leefgebied hierdoor 'significant' wordt aangetast. Denk bijvoorbeeld aan wat op de heide gebeurt: er verdwijnen bloemen en insecten en er groeit steeds meer gras.
Elk land kan zelf bepalen hoe dat in de gaten moet worden houden. Nederland dacht het - net als Duitsland - te regelen door een drempelwaarde in te voeren. Tegen dat systeem is een rechtszaak gevoerd, die in mei eindigde met het verbod van de Raad van State.
Die vond dat er, gelet op de Habitatrichtlijn, onvoldoende juridische onderbouwing was voor het gebruik van een drempelwaarde, omdat die geen rekening houdt met de cumulatieve effecten van stikstof-producerende activiteiten. Sindsdien is het gebruik van een drempelwaarde uitgesloten.
Anders gezegd: de drempelwaarde is nu nul, de depositie moet gewoon nihil zijn. Minister Schouten van Landbouw concludeert in antwoord op Kamervragen: "Gelet op de uitspraak van de Raad van State kan er dan ook geen sprake van zijn dat Nederland de normen voor stikstofdepositie aanpast aan Duitsland. De regelgeving moet juist strikter".
Maatwerk per gebied
Desondanks wil de minister toch bekijken of de ruimere grenswaarden die in Duitsland gelden ook in Nederland toegepast kunnen worden, zo meldde ze vorige week aan de Tweede Kamer. Op verzoek van de Kamer heeft ze de Raad van State om advies gevraagd. Het is onduidelijk hoe lang het duurt voordat er een antwoord komt, maar het kabinet wil er voor het einde van het jaar meer duidelijkheid over verschaffen.
LTO Nederland, de belangenorganisatie van de landbouw, pleit voor herinvoering van een drempelwaarde van 1 mol, in combinatie met minder stikstofuitstoot door alle betrokken sectoren, inclusief de veehouderij en maatwerk per gebied om kwetsbare natuur te beschermen. "Haast is geboden om snel een drempelwaarde vast te stellen. Duizenden veehouderijbedrijven hebben zorgen over vergunningen en ruimte die zij krijgen om toekomstbestendig door te ontwikkelen", aldus LTO Nederland.
Overbelast door stikstof
Juristen zijn verdeeld over de kansen. In een hoorzitting in de Tweede Kamer gaven deskundigen vorige week aan dat herinvoering van een drempelwaarde in Nederland lastig wordt, omdat natuurgebieden in ons land nu al overbelast zijn door stikstof. Daardoor zou er juridisch geen ruimte zijn om nog enige stikstofuitstoot toe te laten in de buurt van natuurgebieden, en dat maakt de situatie dus heel anders dan in buurland Duitsland.
