Hoe een paardendeal FC Groningen een Wit-Russische publiekslieveling opleverde

• Thierry Boon

  redacteur Sport

"Hebben jullie wellicht interesse in een 28-voudig international van de Sovjet-Unie? Hij barst met zijn 28 jaar van de ervaring, speelde 275 duels voor Dinamo Minsk, werd in Rusland al eens kampioen en is nog topfit."

De beleidsbepalers van FC Groningen hoeven medio 1991 niet lang na te denken. Natuurlijk hebben ze interesse in de Wit-Rus Andrej Zygmantovitsj. Al helemaal omdat het de club niets kost.

Het is een tip van de Drentse zakenman Albert Hendriks, die zelf totaal geen verstand van voetbal heeft, maar na een opmerkelijke zakendeal ineens eigenaar is van een gelouterde Wit-Russische voetballer.

Via de paarden

Hendriks, inmiddels dik in de zestig, begint direct te grinniken bij de naam Zygmantovitsj. Hij legt uit hoe een vrachtwagen vol springpaarden hem uiteindelijk naar de voetballer bracht.

"Ik had een relatie in Rusland van wie ik een vrachtwagen vol springpaarden had gekocht. Maar ze mochten het land niet uit", vertelt Hendriks zo'n dertig jaar later.

Via ietwat vage constructies, wat vervalste papieren en wat briefjes geld her en der lukt het uiteindelijk om de springpaarden in Nederland te krijgen. "Maar dat duurde allemaal zo lang en er was veel gedoe. Toen ik die Rus aan de lijn had en hij begon weer over paarden, was ik daar wel even klaar mee. Gekscherend vroeg ik of hij geen voetballers ofzo had, een stuk makkelijker!"

Veertien dagen later wordt Hendriks teruggebeld. "Hij had er een gevonden. Ik zei dat hij hem maar naar Schiphol moest laten komen."

Een Rus, gratis en voor niks

Hendriks stuurt Russische vrienden van hem richting het vliegveld om de voetballer op te halen. Het blijkt te gaan om Zygmantovitsj, geen kleine jongen in Rusland.

Vervolgens benadert Hendriks Henk Nienhuis en Martin Koeman, de technische mannen bij FC Groningen. "Ik zei dat ik een goede Rus voor ze had, die veelvuldig in het nationale team had gespeeld. Zelf had ik de ballen verstand van voetbal, maar ik zei dat ze hem gratis mochten hebben. Bij een volgende verkoop kregen zij tien procent. Bij een transfersom van boven de zes ton kregen ze zelfs de helft. En het salaris betaalde ik ook zelf."

De Drentse zakenman gebruikt het eerste elftal van Groningen als etalage voor zijn nieuwste handelswaar, de eerste Wit-Rus op de Nederlandse voetbalvelden. Groningen ziet weinig risico's en laat zich graag gebruiken. Het blijkt een meesterzet.

In korte tijd ontpopt Zygmantovitsj zich, ondanks de taalbarrière, tot een sterkhouder. Waar het elftal in het begin niet altijd even lekker loopt, scoort 'Zyggie' altijd een voldoende. Het publiek in het Oosterpark loopt met hem weg.

De eerste maanden krijgt Zygmantovitsj onderdak van Hendriks, die een kamer voor hem huurt in een hotel in het Drentse dorpje Sleen. Veel sociaal contact heeft de speler niet. Zijn vrouw en zoontje van vier zijn achtergebleven in Minsk. Het is in die tijd, halverwege 1991, op zijn zachtst gezegd onrustig in de Sovjet-Unie.

De augustus-coup

Op 19 augustus onderneemt een groep hardliners van de oude Sovjet-Unie in Moskou een poging om de macht van president Michail Gorbatsjov over te nemen. Gorbatsjov zit vast in zijn vakantiehuis als de coupplegers de machtsovername op televisie bekendmaken.

Zygmantovitsj zit op dat moment op zijn hotelkamer in Sleen te stoeien met een Nederlandse krant. Veel verder dan kijken naar de plaatjes komt hij niet, wanneer zijn oog valt op de televisie. Er is een extra uitzending van het NOS Journaal over de staatsgreep in Moskou.

De beelden hebben direct de volle aandacht van Zygmantovitsj. Hij schrikt, denkt aan zijn familie en pakt de telefoon. Hij krijgt geen contact. De voetballer wordt onrustig. Er schieten verschillende gedachten door zijn hoofd: moet hij daarheen om zijn vrouw en kind te beschermen of niet?

Hij besluit nog even te wachten. Het beste zou immers zijn om die twee naar Nederland te krijgen. Die middag moeten de spelers van Groningen op de foto bij de nieuwe spelersbus. Zygmantovitsj tovert met veel moeite een lach op zijn gezicht.

Eenzaam of niet, op het veld maakt hij met zijn kwaliteiten al snel veel vrienden. Het dan 21-jarige talent Martin Drent kijkt zijn ogen uit wanneer Zygmantovitsj zijn voetbalkunsten laat zien. "Hij was een heel rustige, maar ijzersterke verdediger die heel stoïcijns zijn werk deed", herinnert Drent zich nog. "Hij deed verdedigend nooit foute dingen en in balbezit was hij af en toe subliem. Simpel en dus goed." Buiten het veld blijft 'Zyggie' onopvallend, Drent weet weinig van hem.

Ook het Groningse publiek waardeert het spel van Zygmantovitsj. Na het eerste seizoen, waarin het team na een wisselvallige start netjes vijfde wordt en daarmee Europees voetbal haalt, wordt de nieuweling uitgeroepen tot Speler van het Jaar. Doelman Patrick Lodewijks en publiekslieveling Milko Djurovski hebben het nakijken.

Van Sovjetburger naar Wit-Rus

In zijn thuisland is de situatie intussen gestabiliseerd, maar nauwelijks rustiger. Met dank aan Boris Jeltsin, de president van de Russische deelrepubliek, is de coup afgeslagen. Gorbatsjov is terug in Moskou, maar wel tegen een prijs. Zijn greep op de oude Sovjet-Unie is voorbij, voortaan hebben de deelrepublieken - met Jeltsin voorop - het zelf voor het zeggen.

Op 25 december 1991 houdt de Sovjet-Unie op te bestaan. In plaats daarvan wordt het Gemenebest van Onafhankelijke Staten in het leven geroepen, een losse samenwerking die de desintegratie van de oude wereldmacht moet verzachten. Minsk ligt niet langer in de Sovjet-Unie, maar in de onafhankelijke republiek Wit-Rusland.

De nieuwbakken Wit-Rus Zygmantovitsj ruilt zijn hotelkamer in Sleen in voor een recreatiebungalow en later voor een huis, waarin hij zijn vrouw en zoon ontvangt.

Het gezin kent een opmerkelijke kennismaking met Nederland. Binnen korte tijd zitten ze twee keer op het politiebureau. Het rijbewijs van Zygmantovitsj blijkt niet geldig te zijn in Nederland. En een snelheid van 152 kilometer per uur op een rijksweg blijkt ook niet toegestaan in Nederland. Weet Zygmantovitsj veel.

Door de achterdeur

Het huwelijk tussen 'Zyggie' en Groningen duurt slechts een jaar. Er is veel onduidelijkheid over de constructie waarmee de speler via Hendriks bij Groningen terecht is gekomen en dat zorgt voor spanningen tussen meerdere partijen. Na getouwtrek over en weer lukt het niet om de aflopende verbintenis te verlengen.

Zygmantovitsj traint nog even bij de amateurs van Zuidlaren mee, alvorens hij terugkeert naar Dinamo Minsk. Vanuit daar vertrekt hij al snel naar Racing Santander, waar hij in 1996 zijn carrière afsluit.

De verdediger, die nog speelde met de Sovjet-Unie op het WK van 1990 komt nog negen keer uit voor Wit-Rusland. Op 7 juni 1995 is hij aanvoerder als zijn land het grote Oranje met 1-0 verslaat.

Wat Hendriks in die jaren aan de besnorde voetballer overhoudt, is onduidelijk. Ook zo'n dertig jaar na dato. "Laten we het zo zeggen: ik ben er zonder kleerscheuren vanaf gekomen."