Niet overal feest bij bevrijding Limburg: 'In Montfort was geen vreugde'

• Annelies Hoelen

  redacteur NOS Evenementen

In Limburg is in 1944 niet alleen het eerste Nederlandse dorp bevrijd, maar ook de eerste grote stad: Maastricht. Vandaag precies 75 jaar geleden. Dat wordt gevierd met een reeks feestelijkheden, zoals een parade met veteranen, waarvan de NOS vanavond live verslag doet.

Tijdens de uitzending - op NPO 2, NOS.nl en de app te zien tussen 21.10-22.00 uur - wordt naast de viering, ook stilgestaan bij de zwaarbevochten strijd om vrijheid.

Hoewel het zuiden van de provincie al in september 1944 werd bevrijd, liet de bevrijding van het midden en noorden op zich wachten. De geallieerde opmars stokte door tegenstand van de Duitsers. Een deel van Limburg werd maandenlang het strijdtoneel van hevige gevechten.

Dagenlange bombardementen

Zo kwam Montfort eind januari midden in de frontlinie terecht. De 1700 inwoners zochten hun heil in schuilkelders, samen met 4000 evacués uit de omgeving. Het dorpje was van strategisch belang voor de bezetter: het ligt op een kruispunt van wegen, niet ver van de Duitse grens.

De geallieerden besloten alles op alles te zetten om de Duitsers te verdrijven. Dagenlang kwam het dorp onder vuur te liggen, waarbij meer dan 180 burgerdoden vielen.

Mientje Laumen-Houben, toen elf jaar oud, verloor daarbij haar moeder en enige broertje. Ze zat met haar familie als evacué in Montfort; haar eigen huis in een nabijgelegen dorp was al eerder met de grond gelijkgemaakt.

Toen er plotseling een granaat insloeg in het huis waar ze waren ondergebracht, probeerde het gezin nog snel de kelder in te komen. Maar voordat ze die bereikten, vloog een volgende granaat door de voordeur.

"Mijn moeder was op slag dood. De benen van mijn broertje waren helemaal verbrijzeld. Een verschrikkelijk gezicht, overal lag bloed", vertelt ze. Niet veel later overleed hij in de schuilkelder aan zijn verwondingen. "Ik kon alleen maar huilen."

Ook nu kan Laumen-Houben haar tranen niet bedwingen als ze vertelt over de dood van haar moeder:

Eén dag later werden ze bevrijd. Eenmaal uit de kelder droeg haar ongedeerde vader haar op niet om zich heen te kijken. "Maar ik was nieuwsgierig en deed het toch." Wat ze zag, vergeet ze nooit meer. "Er lagen overal lichamen, armen en benen en alles lag in puin."

De familie van Piet Wolters had een huis in Montfort en haalde wel op tijd de schuilkelder. "Iedere keer als zo'n bom in de nabijheid ontplofte, schudde de hele kelder en kwam er een hoop stof naar binnen vliegen", herinnert hij zich, al was hij toen pas vijf jaar oud.

Gestikt in schuilkelder

Helemaal veilig was zo'n schuilkelder trouwens niet. Dat heeft ook Piet gemerkt, toen een verdwaalde granaat naar binnenkwam door het kleine kelderraam. Niemand raakte gewond, maar de deur raakte versperd.

In dit geval kon iemand van buitenaf hulp bieden, maar niet iedereen had zo veel geluk. "Van de Duitsers mocht je mensen niet uit de kelders halen. Deed je dat wel, dan werd er op je geschoten." Sommige waaghalzen durfden het toch. "Degenen die niet werden bereikt, stikten allemaal."

"Er was hier geen vreugde", zegt Piet over de bevrijding van Montfort. "Waar dat op andere plekken wel zo was, is dat hier nooit geweest." Pas in maart 1945 werd heel Limburg bevrijd.