Waarom een maanlanding nog steeds mislukt, 50 jaar na het eerste succes

Het is 50 jaar geleden dat de Amerikaanse raket Apollo 11 de eerste mensen op de maan zette. In 1969 waren astronauten Neil Armstrong, Edwin 'Buzz' Aldrin en Michael Collins de hoofdrolspelers van de eerste succesvolle bemande maanlanding.

Gisteren probeerde de Indiase ruimtevaartorganisatie ISRO met maanlander Vikram hetzelfde te doen, maar dan met een onbemande missie. Slechts twee kilometer was Vikram verwijderd van de eerste Indiase maanlanding, maar toen ging het mis. De medewerkers verloren het contact met de maanlander, vermoedelijk vanwege een crash.

Het zijn twee ogenschijnlijk vergelijkbare missies, met bijna vijftig jaar tijd ertussen: hoe komt het dat zo'n maanlanding nu alsnog kan mislukken?

Menselijke beslissingen

Wat er precies is gebeurd met Vikram, is speculeren, benadrukt Philippe Schoonejans, expert bemande ruimtevaart bij de ESA (European Space Agency). "Maar ik was erover aan het mijmeren: alle Apollo-maanlandingen in de jaren 60 waren bemand. Bij onverwachte problemen kan dat helpen: zo landde Neil Armstrong oorspronkelijk ook op niet de geplande locatie: hij kwam eerst boven een pikdonkere krater en daarna boven een gebied met veel rotsblokken, de brandstof was eigenlijk op, maar hij is toch doorgevlogen. Door zijn menselijke beslissingen kwam het uiteindelijk goed."

Om kosten te besparen zijn moderne missies vaak onbemand. Maar robots zijn een stuk minder goed in het maken van dynamische beslissingen, of in onbekende beelden interpreteren. "Wellicht heeft dat bijgedragen aan het mislukken van de onbemande Indiase missie", zegt Schoonejans, "op de zuidpool van de maan is bovendien ook weinig licht, er zijn scherpe schaduwen en in sommige kraters is het helemaal donker."

Ook bij de remprocedure van Vikram heeft hij twijfels: "Vikram moest snel afremmen; 30 kilometer van het oppervlak ging het apparaat nog 6000 kilometer per uur. De Vikram remt eerst met vijf, maar op het laatst met maar één remraket, dat zou een probleem kunnen zijn voor de stabiliteit."

Beelden van de mislukte maanlanding:

Ruimtevaartexpert Piet Smolders benadrukt dat de maanlanding vijftig jaar geleden ook niet van een leien dakje ging. "Dat was tegenslag op tegenslag, voordat ze de Apollo 11 lanceerden, vergeet dat niet." Ook in recentere jaren is het bij NASA vaak misgegaan. "Bijvoorbeeld bij het onderzoek naar Venus en Mars."

Want bij ruimtevaarttechniek zit een fout in een klein hoekje, zegt Smolders. "Er kan iets mis zijn met de software, of de managers luisteren niet goed naar de mensen op de vloer. Zo explodeerde de Challenger van NASA in 1986, onder meer omdat de managers waarschuwingen over de lage temperatuur hadden genegeerd."

Ook Schoonejans benadrukt dat een maanlanding opzetten complex was en ook zal blijven. "Dat komt niet alleen door de techniek zelf. Je moet je ook afvragen: hoe pak je zo'n megaproject organisatorisch aan? Welke risico's zijn acceptabel? Je kunt nooit zeggen dat er 0 procent risico is, dan zul je nooit iets lanceren. Maar het is lastig in te schatten."

Kansen

Dat de Indiase ruimtevaart in de kinderschoenen staat, heeft trouwens ook voordelen. "Je ziet dat nieuwkomers bijna altijd proberen te innoveren", vertelt Smolders. "Zo wil India de maan op een energiezuinige manier bereiken. Ook bouwen ze hun eigen communicatiesatellieten."

Beide ruimtevaartexperts hebben daarom hoop voor de Indiase ruimtevaart. "Zo hebben ze enkele jaren geleden een satelliet in een baan rondom Mars weten te krijgen", zegt Smolders. "En ze hebben een satelliet om de maan gebracht die water ontdekte bij de zuidpool; een flinke prestatie."

Schoonejans wijst erop dat de Indiase minister-president Modi direct zijn felicitaties gaf aan ISRO, ondanks de crash. "Dat vond ik een mooi gebaar. Er ging namelijk ook heel veel goed. Zo kwam het moederschip van Vikram, Chrandyaan-2, prima in de bedoelde baan rond de maan en is het eerste deel van het afremproces prima gegaan. Dat zijn successen waar in mijn ogen best ook aandacht aan mag worden besteed."

In deze video kun je zien hoe de nieuwe maanmissies er de komende jaren uit gaan zien: