Al 40 jaar 'Hallo, met De Kindertelefoon': wat is er veranderd?

• Jikke Westerink

  redacteur Online

Het begon in 1979 met wat vrijwilligers op een zolderkamer in Amsterdam. Ze moesten kinderen een luisterend oor bieden. Vanaf dag één stond de Kindertelefoon roodgloeiend. Nu, 40 jaar later, zijn er 500 vrijwilligers op zeven locaties, is het telefoonnummer gratis, is er een forum en een veelgebruikte chat. Maar het doel van de Kindertelefoon is onveranderd: praten met kinderen over onderwerpen die ze niet durven, kunnen of willen bespreken met mensen in hun omgeving.

Wat is er in al die jaren veranderd bij de hulpdienst, die vandaag in aanwezigheid van koningin Máxima het 40-jarig bestaan viert? Hoeveel kinderen toetsen het nummer tegenwoordig nog in en met welke gespreksonderwerpen komen ze? We vroegen het drie vrijwilligers. Peter Naaktgeboren (65) nam de telefoon op in de beginjaren 1979-1985, Christel Don (35) deed dat van 2005 tot 2011 en Nima Amini (23) voert sinds een jaar telefoontjes en chats met kinderen.

"Het was het Internationale jaar van het kind", herinnert Peter Naaktgeboren zich. "De politiek wilde wat doen voor de kinderen in Nederland en zo ontstond het idee van de Kindertelefoon." In zijn tijd was de instantie niet meer dan twee telefoontoestellen op de zolder van een schoolgebouw. Maar vanaf de begintijd wisten kinderen het nummer te vinden.

"We werden continu gebeld. Ik herinner me vooral vragen over seksualiteit en verliefdheid. Dan ging het over woorden die ze niet begrepen, of vragen zoals: ik ben verliefd op hem, maar hij niet op mij, wat moet ik doen?"

De gespreksthema's zijn sindsdien veranderd. Seksualiteit, liefde en pesten staan al vanaf de begintijd bovenaan het lijstje van de belangrijkste thema's. Ook afgelopen jaar nog: via de telefoon ging in 2018 meer dan een kwart van de gesprekken over pesten. Daarna werd er vooral gesproken over seksualiteit en geweld.

Christel Don herinnert zich seksualiteit als het meest voorkomende onderwerp in de periode dat zij de telefoon opnam. "Hoe een eerste keer is, hoe je je daar op voorbereidt of waar je een morning-afterpil haalde, bijvoorbeeld." Ook pesten was een terugkerend onderwerp.

"In onze tijd bestond sociale media natuurlijk nog niet", zegt Don. "Kinderen kwamen daardoor heel vaak met onderwerpen die veel genoemd werden op fora, die toen populair waren. Daar ging het over afvallen en uiterlijk, daar belden meisjes dan ook over."

De thema's zijn dus niet veranderd, maar de onderwerpen zijn wel tijdsgebonden, denkt Nima Amini. Zij werkt nu een jaar bij de Kindertelefoon en hoort kinderen en jongeren vaak bellen over homoseksualiteit en uit de kast komen. "Als het meer bespreekbaar wordt in de maatschappij, komt het bij ons ook vaker binnen."

Diepgaande gesprekken op de chat

Wat in de tijd van Peter Naaktgeboren nog niet bestond, maar waar Amini en Don wel mee te maken hebben, is de chatfunctie. Die kwam ruim tien jaar geleden echt op. "Het was lastig in te schatten wie er aan de andere kant zat, maar we merkten al gauw dat de chat laagdrempeliger was dan bellen. Daardoor voerden we langere en diepgaandere gesprekken met kinderen."

En dat is nu nog steeds. Afgelopen jaar werd de chat voor het eerst vaker geraadpleegd (52 procent) dan de telefoon (48 procent). En die gesprekken duren langer: een chatgesprek duurt gemiddeld een kwartier, een telefoontje twee minuten.

Het vertrouwen winnen via de telefoon is een stuk lastiger, merkt Amini. Volgens haar gaat dat bij de chat ook gemakkelijker doordat kinderen voor het gesprek al een onderwerp moeten invullen. "De vrijwilligers weten dan waar ze op door kunnen vragen en op in kunnen spelen."

Dat kinderen met zwaardere onderwerpen sneller naar de chat gaan, blijkt ook uit de cijfers. Zo'n 15 procent van de chatgesprekken in 2018 gingen over 'emotionele problemen', zoals discriminatie en depressie. Die categorie komt niet voor in de top-5 van de onderwerpen waarover gebeld wordt, merkt een medewerker van de Kindertelefoon op.

Niet iedereen kan zomaar De Kindertelefoon opnemen. Vrijwilligers moeten eerst een training volgen. Dat was al in de tijd dat Naaktgeboren er werkte. "We werden vooral getraind op onze basishouding", herinnert hij zich. "We wisten toen natuurlijk nog niet met welke onderwerpen kinderen zouden komen, dus ging het met name over hoe je een kind zelf met een oplossing kan laten komen. Welke leeftijd het kind ook had, we namen ze serieus en beschouwden ze als waardige gesprekspartners."

Ook bij Don en Amini werd in de training gefocust op hoe je luistert zonder oordeel en open staat voor gesprekken. En leren hoe je kinderen leert oplossingsgericht te denken. Het is niet de bedoeling dat ze een kant-en-klaar oplossingspakket aanbieden. "Je gaat automatisch allerlei oplossingen verzinnen voor het kind, maar dat leer je heel erg snel af", zegt Don. "Het doel is juist om kinderen zelf met een oplossing te laten komen", legt Amini uit.

Tegenwoordig wordt de dienst zo'n duizend keer per dag benaderd, via telefoon en chat. Dat gaat dus om veel meer gesprekken dan de 128.000 van vorig jaar of de bijna 200.000 van 2017. "Dat komt omdat we sinds dit jaar elk gesprek noteren", zegt een woordvoerder. "Eerder noteerden we alleen de gesprekken die duidelijk bij een onderwerp weggeschreven konden worden."

Maar kinderen bellen ook vaak genoeg met een grapje en soms blijft het ook een hele poos stil aan de telefoon. Dat was zo'n tien jaar geleden, toen Christel Don er werkte, ook al zo. "Of kinderen belden over hele luchtige dingen, zoals een meisje dat haar moeder wilde verrassen en ons vroeg hoe ze bietjes moest maken. Of ze vroegen me wat ik vond van de voetbaluitslag die avond."