Sudan zonder Bashir: vrouwen dragen wat ze willen, jeugd luistert rapmuziek
Op 11 april van dit jaar, na een dictatoriaal en repressief bewind van bijna dertig jaar, treedt de Sudanese president Omar al-Bashir af na grootschalige protesten. Nu staat hij voor het eerst voor de rechter. Tegelijkertijd ondertekenen het leger en politici van de oppositie vandaag een akkoord, waarin ze afspreken dat ze de komende drie jaar de macht delen. Daarna moeten er vrije verkiezingen komen.
Wat is er veranderd in het Sudan zonder Bashir?
De vrouwen
De 22-jarige studente Ala'a Salah, gekleed in een witte jurk en dito sluier, werd al snel het gezicht van de revolutie in Sudan. Ze werd, mede door haar verschijning, vergeleken met strijdvaardige Nubische koninginnen uit de Oudheid. Nadat een foto van haar op internet de aandacht had getrokken, ging een groot deel van de berichtgeving over de rol van vrouwen in het protest.
Die rol was belangrijk en groot, zegt Amna Nagi, de voorzitter van het Nederlandse Sudan Comité. "Ik heb zelf heel veel jonge vrouwen gezien die vertelden waarom verandering zo belangrijk is voor vrouwen."
Volgens Nagi hebben vrouwen de hoogste prijs betaald voor het regime van de afgelopen dertig jaar. Afrika-correspondent Koert Lindijer: "Bashir stelde een repressief en radicaal islamitisch regime in. Zo moesten vooral vrouwen zich houden aan de strikte wetten voor de openbare orde. Vrouwen die lange broeken droegen of werden betrapt met een man die geen familie is, liepen het risico om te worden opgepakt of zweepslagen te krijgen."
Maar sinds de revolutie is alles anders, zegt Nagi. "Vrouwen hebben de vrijheid opgeëist. Ze dragen wat ze willen. Ze kijken voor het eerst mannen in de ogen. Ze verheffen hun stem en het wordt geaccepteerd." Een ontmoeting met een jongen in Sudan is haar bijgebleven. "Hij vertelde me dat hij de eerste dag naar de demonstraties ging om meisjes te kijken. Een week later schaamde hij zich daarvoor en was hij de vrouwen gaan zien als gelijken in de strijd."
De verandering, waar Nagi en veel activisten in Sudan zelf op wijzen, lijkt ook echt vorm te krijgen in wetten. Zo staat er in het vredesakkoord dat minstens 40 procent van de 300 zetels in de overgangsraad bezet moet worden door vrouwen.
De jongeren
Het protest in Sudan was naast een vrouwen- ook een jongerenprotest. Die jongeren streden niet alleen tegen corruptie en hoge voedselprijzen, maar ook voor meer vrijheid.
Net als tijdens de Arabische Lente speelden ook bij deze revolutie sociale media een cruciale rol. Vooral de campagne #BlueForSudan leidde ertoe dat de aandacht op de situatie in Sudan gevestigd bleef.
Een Sudanees-Amerikaanse influencer vroeg in een bericht op Instagram aandacht voor de dood van de 26-jarige Mohamed Mattar. Hij werd neergeschoten door militairen. Daarop zetten mensen met veel volgers hun profielfoto op blauw, de lievelingskleur van Mattar. Wereldsterren als Rihanna en Ariana Grande besteedden aandacht aan de kwestie. Veel van hun volgers veranderden daarop ook hun profielfoto in een blauw scherm. Zo werden tieners in Nederland zich ineens bewust van de situatie in Sudan.
Ook op straat gaven de jongeren niet op. Zelfs nadat meer dan honderden jonge demonstranten bruut werden vermoord, bleven ze de straat op gaan. De veranderingen waren ook op de radio te merken, zegt Lindijer. "FM-stations die eerst alleen plaatjes mochten draaien, lieten nu discussies horen over politiek of vrouwenrechten."
Het land
"Bashir is niet echt weg", schrijft de Sudanees-Britse columniste Nesrine Malik, in The Guardian. "Hij is alleen vervangen door een militaire raad." Haar hoop is daarom gevestigd op de bevolking. "De energie is er nog. Online worden martelaren van het protest geëerd en op straat roepen mensen 'burgermacht' tegen militairen."
"De hoop is heel groot dat er echt verandering komt in Sudan", vervolgt Lindijer. "Maar het gaat heel lastig worden." Hij wijst op de overgangsregering. "De militairen willen eigenlijk het regime van Bashir in stand houden. De burgers willen een totale ontmanteling van dat regime. Maar dat omvat het hele systeem, tot aan het bankwezen aan toe. En dan is er ook nog druk van buitenaf, met name vanuit Arabische dictaturen die niet zitten te wachten op een nieuwe Arabische Lente."
Dat neemt niet weg dat het Sudan zonder Bashir wezenlijk verschilt van het Sudan met Bashir. Lindijer: "Sudan was door de sancties eigenlijk afgesloten van het Westen. Amerikaanse rapmuziek was er bijvoorbeeld amper te horen. Door de grote nieuwe verbondenheid met de diaspora uit onder meer Amerika, heb je ineens ook nieuwe culturele uitingen."
Amna Nagi merkt ook een belangrijk verschil: "In dit land ging het er altijd om uit welke regio je kwam, of je een Arabier was of een Nubiër. Of je uit Darfur kwam. Maar voor het eerst trekken we nu samen op en voelen we ons echt één."
