Onze Melkweg is niet plat, bevestigt nieuwe studie

Slechts een klein clubje mensen houdt nog altijd vol dat de aarde plat is, zelfs al wisten de oude Grieken al beter. Maar dat ook onze hele Melkweg geen platte schijf is, is niet zo bekend. Uit een studie die vandaag in het wetenschappelijk tijdschrift Science verschijnt, blijkt dat de Melkweg aan de uiteinden flink afbuigt.

Dit is het traditionele beeld van onze Melkweg: een cirkel met spiraalvormige armen van boven en een kosmische pannenkoek van de zijkant:

Maar dat laatste klopt dus niet helemaal, blijkt uit een studie door een internationaal team van astronomen.

De studie bevestigt een onderzoek dat in februari in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Astronomy verscheen. Daaruit bleek ook al dat de Melkweg vooral aan de randen scheeftrekt. Dat is duidelijk waar te nemen, zegt hoogleraar astronomie Richard de Grijs. "Als je een eind van de Melkweg vandaan zou kunnen vliegen en je zou hem van de zijkant bekijken, dan zou je een beetje een S-vorm zien."

De Grijs promoveerde in Groningen en werkt tegenwoordig in Sydney. Hij werkte mee aan het onderzoek dat in februari verscheen. "Wij hebben met een infraroodsatelliet ruim 1300 sterren bekeken. Dit nieuwe onderzoek is gebaseerd op waarnemingen vanaf een sterrenwacht in Chili."

Beide studies richtten zich op een bepaald soort grote pulserende sterren. Die sterren, zogenaamde cepheïden, schijnen 100.000 keer helderder dan onze zon en hun afstand kan met 95 procent zekerheid worden bepaald, tot aan de rand van de Melkweg.

Voor de nieuwe studie maakten astronomen met 2400 van die pulserende sterren een driedimensionale kaart van het Melkwegstelsel. En daarin was de afbuiging aan de rand duidelijk zichtbaar. Waarom de randen van de Melkweg afbuigen, is nog niet duidelijk. Theorieën zijn er wel, weet De Grijs. Zeker drie.

Een eerste verklaring is dat er in het verleden een ander sterrenstelsel is gepasseerd. "Dat zou onze Melkweg een beetje uit zijn verband kunnen hebben getrokken."

De tweede gaat uit van botsingen tussen sterren in het melkwegstelsel. "De miljarden sterren die in hun banen roteren, komen andere sterren tegen en enorme gaswolken van waterstof, die allemaal zwaartekracht op elkaar uitoefenen. Dat kan botsingen veroorzaken en dat leidt er soms toe dat sterren uit het vlak naar boven of naar beneden vliegen. Als genoeg sterren dat doen, kan dat voor afwijkingen zorgen."

Gaia

En dan is er nog de theorie dat de vervorming komt doordat dat onze Melkweg ooit een kleiner sterrenstelsel heeft opgeslokt. Dat dat 10 miljard jaar geleden is gebeurd, bleek vorig jaar al uit een weer een ander onderzoek onder leiding van de astronoom Amina Helmi van de Rijksuniversiteit Groningen.

Dat onderzoek was gebaseerd op gegevens van de Europese ruimtetelescoop Gaia. Die telescoop scant sinds 2014 iedere twee maanden de hele hemel af. Sinds vorig jaar kunnen sterrenkundigen de gegevens van 1,7 miljard sterren bestuderen, en er komen steeds meer data bij. Over zo'n drie jaar is het werk klaar en moet er een supergedetailleerde 3D-kaart van de Melkweg zijn. Die zal de bevindingen over de afbuigende randen nog eens bevestigen, verwacht De Grijs.