Braziliaanse leraren vrezen wetsvoorstel om lessen te filmen

• Marc Bessems

  correspondent Latijns-Amerika

In het Braziliaanse parlement ligt een wetsvoorstel dat het mogelijk moet maken voor scholieren om hun lessen op te nemen. Het is een van de voorgestelde maatregelen tegen veronderstelde 'linkse indoctrinatie' in het Braziliaanse onderwijs, een stokpaardje van rechtse partijen.

Als leerlingen vinden dat hun leraar zich schuldig maakt aan indoctrinatie, moeten ze de betreffende docent kunnen aangeven bij een meldpunt, aldus het wetsvoorstel van de conservatief-rechtse 'Escola Sem Partido', de Partijloze Schoolbeweging (ESP).

Bekijk hier de reportage:

Miguel Nagib is de oprichter van de 'Partijloze Schoolbeweging'. In zijn villa in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia laat hij de ene na de andere video zien van leraren die hun boekje te buiten zouden zijn gegaan. "Dit zijn beelden van een lerares die scholieren van een publieke school op het schoolplein heeft verzameld", zegt Nagib terwijl hij een van tientallen filmpjes uit een rechtse whatsappgroep afspeelt. "Ze roepen leuzen tegen de toenmalige president Michel Temer, echt absurd."

Volgens Nagib zijn er twee grote problemen in het onderwijs in zijn land. "Van de ene kant is er de ideologische indoctrinatie, van de andere kant zijn er de excessen in de seksuele voorlichting op scholen. Die schenden het recht van ouders op religieuze en morele opvoeding van hun kinderen." De oprichter van een van de bekendste conservatieve bewegingen van het land vindt dat leraren hun scholieren wel over homoseksualiteit mogen informeren. "Maar propaganda voor homoseksueel gedrag, dat kan echt niet."

Veel conservatieve Brazilianen zijn het met hem eens. President Jair Bolsonaro scoorde punten onder vooral evangelische kiezers met een actie tegen de 'Kit Gay', een voorlichtingspakket over homoseksualiteit voor scholieren dat werd bedacht in de tijd van de linkse president Dilma Rousseff.

Het voorlichtingspakket was alleen maar een plan, het is nooit op scholen uitgedeeld. Toch was het een terugkerend thema in de campagne van Bolsonaro. Die sympathiseert met de 'Partijloze Schoolbeweging' van Miguel Nagib, tot voor kort niet veel meer dan een marginale club. Nu Bolsonaro president is, hoopt de rechtse activist dat het wetsvoorstel om lessen op te nemen een grotere kans maakt.

"Het liefst zien we dat scholen standaard alle lessen op gaan nemen. Maar als de school dat niet doet, willen we het wettelijk mogelijk maken om het zelf te doen, met hun mobieltje."

Doodsbedreigingen

Daniel Pérez weet waar dat toe kan leiden. Hij is leraar Braziliaanse literatuurgeschiedenis in São Paulo. Twee jaar geleden kwam hij in de problemen toen een religieuze leerlinge een les opnam en doorstuurde naar een rechtse krant. "Ik had het over de Verlichting en over de rol van religie in de huidige maatschappij. Er ontstond een discussie over abortus, die leerling was er tegen", legt hij uit.

Toen het filmpje op sociale media werd verspreid, kreeg Pérez een groot aantal negatieve reacties. "Ze wisten mijn adres, doodsbedreigingen waren ineens heel normaal." Een paar weken lang voelde hij zich onveilig. "Ik ben voorzichtiger geworden, minder uitgesproken en ik behandel sommige onderwerpen nu oppervlakkiger", zegt de leraar.

Veel Braziliaanse leraren zijn bang dat het opnemen van hun lessen de vrijheid in het klaslokaal beperkt en dat de kwaliteit van het onderwijs zal verslechteren. Critici noemen het wetsvoorstel van de 'Partijloze Schoolbeweging' spottend de 'knevelwet', bedoeld om hen de mond te snoeren.

Volgens Daniel Pérez leidt de 'Partijloze Schoolbeweging' alleen maar af van de echte problemen. Brazilië bungelt al jaren ergens onderaan de PISA-lijst, het belangrijkste internationale vergelijkende onderzoek naar de kwaliteit van onderwijs. "Het echte probleem van ons onderwijs is het gebrek aan investeringen. Je moet geld stoppen in laboratoria voor scholen, in bibliotheken en leraren. Daar wordt het onderwijs echt beter van", denkt de leraar literatuurgeschiedenis.