Waarom Frans Timmermans naast de hoofdprijs greep
Een creatieve oplossing, dat moet het worden. Bondskanselier Angela Merkel is bij het begin van de hervatting van de EU-top licht optimistisch. Nieuwe ronde, nieuwe kansen straalt ze uit. Ze is op weg naar een reeks bijeenkomsten, met in haar binnenzak nieuwe plannen en vooral nieuwe namen.
Bij de christendemocraten zijn ze teleurgesteld in Merkel. De jonge generatie leiders heeft haar de avond daarvoor te verstaan gegeven dat de grootste partij niet zomaar de mooiste post in Brussel, die van Commissievoorzitter, kan weggeven aan een sociaaldemocraat.
De afspraak dat hun topkandidaat Weber voorzitter wordt van het Europees Parlement en de sociaaldemocraat Timmermans voorzitter van de Europese Commissie is weggehoond door leiders als de Ierse premier Varadkar. Een rebellie tegen de vrouw die jarenlang de Europese politiek heeft gedomineerd.
Dubbele missie
De nieuwe werkelijkheid, noemt premier Rutte het voor zichzelf. Hij is de afgelopen weken met een dubbele missie op pad geweest. Hij wil Frans Timmermans en hij wil een liberaal op een belangrijke post. Hij merkt dat het moeizaam gaat. De verdeeldheid bij de christendemocraten (de EVP) is enorm.
De machtspartij van weleer, die kon bepalen wat er gebeurde in de EU gaat bijna vechtend over straat. Rutte telt voortdurend de stemmen en heeft twee getallen in z'n hoofd. 21 landen moeten voor Timmermans zijn en die moeten ook nog eens 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen.
Geen stemming
Op maandagochtend bedenkt Rutte dat het nu nog te riskant is om Timmermans in stemming te laten brengen bij de regeringsleiders. Als hij wordt weggestemd, is zijn kandidatuur helemaal weg. De vergadering wordt aan het begin van de middag geschorst in de hoop een compromis te vinden en meer steun voor Timmermans te verzamelen.
Maar Berlijn en Parijs zitten ook niet stil. Merkel baalt dat ze de regie kwijt is en belt met president Macron. Ze wilde een kandidaat die aan de verkiezingen had deelgenomen, het liefst haar eigen Manfred Weber, maar met Timmermans kon ze ook goed leven. Macron wil wel helpen en stelt voor om een nieuwe Duitse kandidaat, het liefst een vrouw, te benaderen. En zo wordt in de loop van de maandag in telefoongesprekken tussen Parijs en Berlijn een afspraak gemaakt over de Duitse minister van Defensie, de 60-jarige Ursula von der Leyen.
Merkel zei gisteren dat ze wel alles heeft geprobeerd om een "goede oplossing" voor Weber en Timmermans te vinden:
De sociaaldemocraten zijn dinsdagochtend nog vol goede moed, maar in de loop van de dag lijkt het Commissievoorzitterschap ze als zand door de vingers te glippen.
Er ontstaat woede als er berichten verschijnen dat meer dan tien landen tegen Timmermans zijn. In het kamp van Timmermans hebben ze ook geteld, maar ze komen tot veel minder tegenstemmers. Donald Tusk de voorzitter van de Europese Raad en z'n onderhandelaars maken er een potje van, klinkt het. Tusk is de hele top al niet goed in vorm, zeggen meerdere bronnen. Hij vat gesprekken niet goed samen, waardoor leiders later terug komen op hun woorden. Sommige noemen het licht chaotisch en niet behulpzaam.
Er is ook verbazing dat Tusk een heel pakket wil regelen, waarbij in één klap alle belangrijke posten worden verdeeld. De kern van de afspraak was dat Weber voorzitter van het parlement zou worden en Timmermans de commissie zou krijgen. Maar de politieke rugdekking is niet hard en dus gaat Tusk verder.
Polen en Hongarije grijpen hun kans. Ze voeren actief campagne tegen Timmermans en weigeren pertinent om met hem in zee te gaan. Als Macron met de naam van de Duitse minister van Defensie komt, springen de Hongaren meteen op de bagagedrager. Triomfantelijk laat de regeringswoordvoerder weten dat ze niet alleen Weber, maar ook Timmermans hebben 'kaltgestellt'.
Rutte kan er weinig tegen doen. "Het is vreemd. De man doet gewoon z'n werk, maar het is net als met de kwaal die niet weggaat, dan stuur je de dokter die de kwaal behandelt weg. Dat helpt niet", verwijzend naar de strijd van Timmermans tegen de aantasting van de rechtsstaat in Polen en Hongarije.
Niet dolenthousiast
Bij het Europees Parlement zijn de druiven zuur. Rond het middaguur dringt daar het nieuws tot de verschillende fracties door. De christendemocraten beseffen dat er geen twee Duitsers op de belangrijkste topfuncties kunnen staan. Manfred Weber weet dat het moment dat hij vreesde nabij is als het telefoontje komt van Donald Tusk naar de fractie met de vraag of ze kunnen leven met Ursula von der Leyen. Niet iedereen is dolenthousiast, maar de meeste christendemocraten zijn pragmatisch en beseffen dat de strijd van hun topkandidaat verloren is.
De sociaaldemocraten gooien nog even alle registers open. "Onacceptabel", klinkt het daar. Wat het waard is blijkt over twee weken. Dan is de stemming in het Europees Parlement over de voorgedragen nieuwe Commissievoorzitter. Eerst stemmen ze woensdag over hun eigen voorzitter: daar gaan de 751 politici helemaal zelf over.
