Nederland grijpt in op Curaçao. Hoe zit dat?

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Nederland is ontevreden met de begrotingsdiscipline op Curaçao. Simpel gezegd, ze zijn te slordig met geld. Daarom wordt er vrijdag vanuit Den Haag een zogenoemde aanwijzing naar Willemstad gestuurd, waarmee Curaçao opgedragen wordt het financieel beheer en de overheidsbegroting op orde te brengen. Vijf vragen over het ingrijpen op Curaçao.

Wat betekent zo'n 'formele aanwijzing' precies?

Een aanwijzing is een van de zwaarste middelen die Nederland heeft om iets te bewerkstelligen op Curaçao. Alleen de algemene maatregel van rijksbestuur, waarmee het bestuur op het eiland wordt overgenomen, is zwaarder. Formeel wordt de aanwijzing overigens niet door Nederland uitgevaardigd, maar door de Rijksministerraad met daarin ook ministers van Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Nederland heeft in die raad wel de grootste afvaardiging.

In dit geval is de aanwijzing een dwingende oproep aan de Curaçaose regering om gehoor te geven aan de richtlijnen van het koninkrijk als het gaat om de begroting, zoals bepaald door Rijksministerraad. De maatregel klinkt misschien vrijblijvend, maar is dat niet, zegt correspondent Dick Drayer. Ook omdat Nederland volgens hem "nog wel degelijk iets te zeggen heeft" op Curaçao vanwege afspraken die zijn gemaakt in 2010, toen Curaçao een onafhankelijk land werd binnen het koninkrijk.

Wat gebeurt er als Curaçao de aanwijzing negeert?

Op papier zou Nederland vrijwillige samenwerkingen kunnen stopzetten of hulpverzoeken kunnen negeren. Het is alleen de vraag of Nederland dit ook werkelijk gaat doen, zegt Gert Oostindie, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis aan de universiteit van Leiden. "Het is een beetje hetzelfde als de recente discussie tussen de EU en Italië over de begroting. Als ze het niet doen, wat doe je dan? Je hebt niet echt zeggenschap over het land."

In 2012 legde Nederland het eiland ook al eens een aanwijzing op vanwege ontevredenheid met de financiële huishouding op Curaçao. Volgens Oostindie is het een proces van "escaleren en de-escaleren". Correspondent Dick Drayer benadrukt verder dat beide landen baat hebben bij een goede samenwerking.

Waarom bemoeit Nederland zich nog zo nadrukkelijk met Curaçao?

Nederland is samen met Curaçao lid van het koninkrijk en de landen zijn aan elkaar verbonden op onder meer het vlak van buitenlands beleid en defensie, wat vanuit Den Haag wordt geregeld. Daarnaast hebben Nederland en Curaçao in 2010 afspraken gemaakt over het financieel beheer en het toezicht daarop. In ruil daarvoor werden alle schulden uit de tijd dat het eiland nog onder de Nederlandse Antillen viel kwijtgescholden. De relatie tussen de landen is daardoor complex.

Volgens Gert Oostindie kampt Nederland met een dilemma. Als er niet streng genoeg toezicht wordt gehouden, is er de vrees dat Nederland uiteindelijk alsnog voor het wanbeleid moet opdraaien, omdat de landen in 2010 hebben afgesproken elkaar te "helpen" in nood.

"En in Curaçao was er in de eerste jaren na de onafhankelijkheid sprake van ontzettend slecht bestuur", zegt Oostindie. "Deze aanwijzing past een beetje in het politieke spel van de afgelopen decennia, waarbij Nederland meer grip probeert te krijgen op de autonomie van de eilanden. Zodat er niet achteraf fouten hersteld moeten worden."

Hoe wordt er op Curaçao gereageerd op de Nederlandse maatregel?

Curaçaoënaars zijn boos en teleurgesteld, zegt correspondent Dick Drayer. Vooral omdat er voor het eerst in jaren een regering zit die van zins is constructief samen te werken met Nederland. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de regering van premier Schotte (2010-2012), die met anti-Nederlandse retoriek stemmen trok. Drayer: "Er is ook een convenant om de problemen op te lossen, maar ze verschillen van mening over de snelheid waarmee dat moet gebeuren".

Volgens Drayer stapt premier Rhuggenaath vandaag nog op het vliegtuig naar Nederland om Mark Rutte te overtuigen de aanwijzing nog even op de plank te laten liggen. Anders wacht misschien de stap naar de Raad van State, om daar de aanwijzing aan te vechten.

Hoogleraar Oostindie acht Curaçao niet kansloos. Vooral omdat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in een recent rapport waarschuwde dat de Nederlandse bezuinigingsvoorstellen (onder meer het bevriezen van de ambtenaarssalarissen) averechtse gevolgen kunnen hebben voor Curaçao. Oostindie: "Er waren al financiële problemen op Curaçao. Door de crisis in Venezuela zijn die alleen maar erger geworden. Dus de timing van de aanwijzing is wel opmerkelijk."

Wat voor gevolgen heeft de maatregel voor de relatie tussen Curaçao en Nederland?

Op korte termijn bestaat volgens correspondent Dick Drayer de kans dat het kabinet van Rhuggenaath valt vanwege het rumoer rond de aanwijzing. "En dat is een risico voor Nederland, want Den Haag heeft nu eindelijk wel een goede partner in Willemstad met deze regering."

Op lange termijn verandert er waarschijnlijk weinig. Een grote stap, zoals een vertrek uit het koninkrijk, kan alleen door Curaçao geïnitieerd worden. En daar zitten volgens hoogleraar Oostindie maar weinig Curaçaoënaars op te wachten. "Je ziet in veel soortgelijke landen als Curaçao dat er altijd een zekere mate van frustratie is als het gaat om de verdeling van geld ten opzichte van het moederland of culturele ondergeschiktheid. Puur om pragmatische redenen zal Curaçao alleen nooit uit het koninkrijk stappen. De nadelen wegen niet op tegen de voordelen."

Daarnaast heeft Nederland juridisch niet de mogelijkheid als lid van het koninkrijk Curaçao los te laten. Oostindie: "Dus Nederland en Curaçao zijn tot elkaar veroordeeld. Wat dat betreft kun je er beter met het glas halfvol naar kijken. Natuurlijk gaat er weleens wat fout. Maar er gaat ook heel veel goed."