Hoe China met internetcensuur het Tiananmen-protest doet vergeten

• Kees Rottinghuis

  redacteur Online

Deze week is het dertig jaar geleden dat in China het leger bloedig het Tiananmen-protest neersloeg met honderden en mogelijk zelfs duizenden doden als gevolg. Over de hele wereld waren de afgelopen dagen herdenkingen en wereldleiders spraken zich uit.

Hoe anders was dat in China: daar was er weinig van herdenkingen te merken. Net zoals altijd, was er ook gisteren niks te vinden op het Chinese internet over de protesten. Alleen in Hongkong, dat een aparte status in de Volksrepubliek China heeft, was een herdenking.

Chinese leiders willen voorkomen dat protesten zoals in 1989 nog kunnen plaatsvinden. Daarom wordt alles wat aan de protesten op het Plein van de Hemelse Vrede kan herinneren onderdrukt. De regering wil orde en stabiliteit, zegt China-deskundige Ingrid d'Hooghe van Clingendael. "Ze willen controle houden over de samenleving en voorkomen dat mensen bepaalde kennis opdoen."

Het is dus niet de bedoeling dat Chinezen op een open internet kunnen. Anders kunnen voor de regering onwenselijke meningen gevormd worden en kunnen mensen zich verenigen, zeggen deskundigen. Op het internet heerst een strenge censuur.

"Er zijn lijsten met woorden die geblokkeerd zijn en die worden constant bijgewerkt. Tiananmen-protest en dalai lama staan er bijvoorbeeld op. Hierdoor is er op het internet over veel onderwerpen niks te vinden", zegt D'Hooghe.

Toch zijn er Chinezen die graag willen praten over bepaalde onderwerpen en die gebruiken dan eufemismen. Zo staat 'een wandeling maken' synoniem voor protesteren. Als censoren hierachter komen, worden dat soort woorden weer op de lijst gezet. En dan komen er weer nieuwe synoniemen. Het leidt tot een constante strijd. D'Hooghe: "Maar de meeste Chinezen zijn niet zo geïnteresseerd in politiek nieuws. Dat is ze wel afgeleerd."

Volgens Rogier Creemers, China-deskundige van de Universiteit Leiden, worden er constant instructies gegeven door ambtenaren over het nieuws, tot aan lokaal niveau: wat mag wel en wat niet, en ook hoe het nieuws gebracht moet worden.

Zelfcensuur

De instructies komen vanuit de overheid, maar internetbedrijven passen de censuur zelf toe. Als ze in China willen opereren, moeten ze zich aan de regels houden. De bedrijven hebben dus zelf censoren in dienst die zorgen dat ongewenste informatie niet online komt. Als er dan toch wat door het net glipt, dan heeft de overheid ook nog censoren in dienst. Zij kunnen de informatie dan alsnog blokkeren.

De meeste Chinezen weten ook zelf wat er wel en niet mag en houden zich aan de regels. Met een foute post zal je ook niet meteen gearresteerd worden, maar je wordt dan wel in de gaten gehouden. De regering grijpt vooral in als mensen zich gaan organiseren, aldus de deskundigen.

"Je mag best 20 miljoen volgers hebben, zolang je je maar gedraagt. Je hebt dan invloed", volgens Creemers. "De regering is huiverig voor viral content, want daar hebben ze geen vat op."

The Great Firewall of China

Vorig jaar voerde China nieuwe wetgeving in, die internetbedrijven verplicht om gebruikers te registeren onder hun echte naam. Ook moeten alle data van Chinese gebruikers in China worden opgeslagen. Hierdoor kan de overheid makkelijker internetgebruikers volgen en al hun gegevens inzien.

Ook houdt China controle over het internet door bepaalde websites te blokkeren, ook wel The Great Firewall of China genoemd. Dit gaat dan over buitenlandse websites zoals Google, Twitter en Facebook. Buitenlandse nieuwssites worden ook regelmatig geblokkeerd.

Eenheid en stabiliteit

Niet alleen censureert China sociale media maar de regering is er zelf ook behoorlijk actief. Een Harvard-studie uit 2017 concludeerde dat de regering jaarlijks bijna 500 miljoen berichten maakt. Het doel van deze posts is protesten te voorkomen. Zo worden er positieve berichten geplaatst die moeten afleiden van discussies of evenementen die tot protesten kunnen leiden.

Al deze berichten zijn gecoördineerd vanuit de regering, een enorme operatie. Met name rond herdenkingen zoals die van Tiananmen worden veel berichten gemaakt om "eenheid en stabiliteit te bevorderen", blijkt uit gelekte e-mails van een propaganda-afdeling van de lokale overheid in de stad Guangzhou.

China onderaan

Dit alles leidt ertoe dat Chinezen streng gereguleerd en gecontroleerd worden op het internet. Ieder jaar brengt de mensenrechtenorganisatie Freedom House een lijst uit over internetvrijheid. Vorig jaar stond China onderaan, net als in 2017.

Gevolg van deze controle op het internet is dat veel Chinezen nog nooit van de Tiananmen-protesten gehoord hebben en gisteren ook niks gehoord hebben.