Onderzoek rond slepende asielprocedures: beleid op orde, uitvoering moet beter
Het verder aanscherpen van het asielbeleid zal de wachttijden niet verkorten. Alleen een betere uitvoering van de bestaande regels kan ertoe leiden dat asielzoekers zonder recht op verblijf daadwerkelijk vertrekken. Dat zegt de commissie-Van Zwol, die onderzocht waarom uitgeprocedeerde asielzoekers vaak jaren later nog steeds in Nederland verblijven.
Directe aanleiding voor het onderzoek was de zaak Lili en Howick. Die twee Armeense tieners moesten vorig jaar na een verblijf van tien jaar in Nederland terug naar hun geboorteland. Nadat ze waren weggelopen uit hun pleeggezin besloot toenmalig staatssecretaris Harbers dat ze alsnog mochten blijven.
Volgens de commissie onder leiding van oud-topambtenaar Richard van Zwol is het asielbeleid en de asielpraktijk op orde. Aanpassing van de wetgeving is niet nodig; de sleutel ligt in de uitvoering.
Er moet veel meer gestuurd worden op snelheid, vindt Van Zwol. De wachttijden in de asielaanvraag moeten omlaag. De IND moet voldoende geld en middelen krijgen om pieken in het aantal aanvragen op te kunnen vangen. Complexe zaken mogen niet blijven liggen, maar moeten direct worden aangepakt.
Advocaat houden
Vooral de eerste asielaanvraag moet zorgvuldig worden gedaan, staat in het advies. Dat voorkomt vertragingen als de asielzoeker of de IND in beroep gaat. Van Zwol vindt dat asielzoekers recht moeten blijven houden op een advocaat. Het kabinet wil die rechtsbijstand bij de eerste aanvraag afschaffen.
Ook het belang van eventuele kinderen moet meteen bij de eerste aanvraag worden meegewogen. Als het mogelijk is, moeten ze zelf worden gehoord.
Met asielzoekers moet veel meer gesproken worden over terugkeer naar het land van herkomst, schrijft de commissie. "Terugkeer zou een normaal onderdeel van het gesprek moeten zijn." Vrijwillige terugkeer is eigenlijk altijd mogelijk.
Onoplosbaar
Toch concludeert Van Zwol dat het probleem ten dele onoplosbaar is. Er zal altijd wel een groep blijven die ondanks een negatieve beslissing zal blijven procederen en niet weg wil.
Dat kan verschillende oorzaken hebben: zo werken pardonregelingen en het gebruik van de discretionaire bevoegdheid (zoals bij Lili en Howick) averechts op de bereidheid van vreemdelingen om te vertrekken, staat in het rapport.
VluchtelingenWerk Nederland is blij met aanbevelingen van de commissie-Van Zwol en spreekt van "een heldere opdracht" voor de regering. "De dramatische wachttijden voor de asielprocedure moeten worden verkort en het plan voor het beperken van de rechtsbijstand moet van tafel."
