Pleidooi voor ingrijpen op Malta wegens 'falende rechtsstaat' na moord

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Anderhalf jaar na de moord op de Maltese onderzoeksjournaliste Daphne Galizia, is veel in de zaak nog steeds onopgehelderd. De hoofdverdachten staan nog altijd niet terecht en de vraag wie opdracht heeft gegeven tot de moord is nog niet beantwoord. Malta krijgt daarom zware kritiek in een uitgelekt rapport van de Raad van Europa.

Daphne Galizia was een luis in de pels van machtige Maltese politici en zakenmensen. Zij deed onderzoek naar wijdverbreide corruptie, inclusief vermeende banden tussen de premier en de georganiseerde misdaad. Er liepen tientallen rechtszaken tegen haar wegens smaad. In oktober 2017 kwam zij om het leven door een autobom.

Sindsdien is de Maltese regering vaak beschuldigd van laksheid. Eind 2017 heeft de politie tien verdachten opgepakt, van wie er nog drie vastzitten. Maar van een proces is nog geen sprake. Als dat niet binnen twee maanden alsnog gebeurt, moeten de verdachten volgens de Maltese wet worden vrijgelaten.

Bovendien focust die zaak zich alleen op degenen die de bom zouden hebben geplaatst. Justitie weet nog altijd niet wie de opdrachtgever van de moord is.

De speciaal rapporteur van de Raad van Europa, CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, stelt dat de rechtsstaat in Malta ernstige gebreken heeft. Volgens een concept van het rapport, dat persbureau Reuters heeft ingezien, is justitie niet onafhankelijk genoeg om de moord op Galizia te onderzoeken.

Daarnaast zou de kwaliteit van wetshandhaving onder de maat zijn. De zwaktes van Malta zouden gevolgen hebben voor Europa, want: "Maltees burgerschap is EU-burgerschap, een Maltees visum is een Schengenvisum en een Maltese bank verschaft toegang tot het Europese banksysteem". In het conceptrapport staat ook dat als Malta de eigen gebreken niet kan herstellen "Europese instituties moeten ingrijpen".

Maar dat is juist iets waar de Europese Unie niet zo sterk in is, zegt Leon Willems, die als directeur van Free Press Unlimited de nabestaanden van Daphne Galizia probeert te ondersteunen. "De EU heeft een streng beleid aan de voorkant, als ze kijken of een land lid mag worden. Maar als zo'n land eenmaal binnen de EU zit en de rechtsstaat daarna afbrokkelt, heeft de EU weinig middelen om daartegen op te treden."

Daar is SP-Kamerlid Renske Leijten het niet mee eens. Begin dit jaar stelde zij Kamervragen over de zaak-Galizia, en met name de pogingen die de Maltese regering zou hebben ondernomen om het onderzoek door de Nederlandse rapporteur Omtzigt te frustreren. "Europa moet nu een helder signaal afgeven richting Malta", zegt ze. "Desnoods een artikel-7-procedure beginnen." Brussel heeft eerder al zo'n procedure ingezet om Polen en Hongarije te bestraffen voor het ondermijnen van de rechtsstaat.

Het conceptrapport van Omtzigt werpt een kritische blik op de verreikende macht van de Maltese premier, die hoge ambtenaren, politiechefs en veel topfiguren binnen justitie mag aanstellen. Het ministerie van de premier houdt toezicht op activiteiten die het risico van witwasserij met zich meebrengen, zoals de verkoop van paspoorten, zo stelt het rapport.

De Maltese premier Muscat zei vorige week tegen de staatstelevisie dat het uitgelekte rapport "compleet vooringenomen" is. Zijn regering zegt dat Malta een transparant banksysteem heeft dat zich aan alle regels houdt.

Het rapport van Pieter Omtzigt wordt morgen aan de mensenrechtencommissie van de Raad van Europa voorgelegd. Daarna pas wil hij voor de pers reageren.