Gepuzzel in achterkamertjes, want wie gaat de Europese Commissie leiden?
Met de Europese Parlementsverkiezingen achter de rug barst de strijd los om het voorzitterschap van de Europese Commissie en de andere topfuncties. Wie de prestigieuze posten gaan bekleden, is een politieke puzzel, die grotendeels achter de schermen wordt gelegd. Zoals vanavond bij het diner van de EU-regeringsleiders in Brussel.
Wordt het de lijsttrekker van een grote politieke familie in het Europarlement, zoals Weber of Timmermans? Of nemen de regeringsleiders, ook wel de Europese Raad genoemd, het voortouw en schuiven zij een eigen topkandidaat naar voren?
'Vooral in de achterkamertjes'
"Niemand heeft er op het moment echt zicht op", zegt Hendrik Vos, hoogleraar aan het centrum voor EU-studies in Gent. "Leiders van de fracties en lidstaten proberen een deal te sluiten. Dat zal denk ik vooral in de achterkamertjes gebeuren. Op het moment dat het openbaar wordt, zal de conclusie al vaststaan."
In tegenstelling tot de vorige EU-verkiezingen is het niet vanzelfsprekend dat de lijsttrekker van de grootste familie de nieuwe leider van de Europese Commissie wordt. De twee grootste fracties hebben immers fors ingeleverd. Ook is het onderlinge verschil in zetels relatief klein.
Christendemocraat Weber heeft dan wel de meeste zetels, hij heeft weinig ervaring als bestuurder. Ook is hij volgens critici weinig charismatisch. De liberale familie heeft al duidelijk gemaakt hem niet te steunen als hij wordt voorgedragen als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, een positie die nu nog wordt bekleed door Jean-Claude Juncker.
Hoe werkt die voordracht eigenlijk?
De Europese Raad stelt na de verkiezingen een kandidaat voor aan het Europarlement. Als een absolute meerderheid van het parlement akkoord gaat, wordt hij of zij de nieuwe voorzitter.
De richtlijn is dat de regeringsleiders rekening houden met de uitslag van de Europese Parlementsverkiezingen. Maar dat is niet verplicht, benadrukten Macron en Rutte onlangs. Dat suggereert dat de Raad zich dus meer zal bemoeien met wie de nieuwe EC-baas wordt dan vijf jaar geleden.
2014 was namelijk het eerste jaar van het Spitzenkandidat-systeem. De kiezer kreeg toen voor het eerst invloed op het proces. De lijsttrekker van de winnende politieke familie zou de nieuwe leider worden, had het parlement besloten. "Het Europees Parlement zei toen: we gaan niemand steunen die niet verkiesbaar was. De Europese Raad voelde zich daarmee voor het blok gezet."
Raad, commissie, parlement: in de aanloop naar de verkiezingen maakten we deze uitlegvideo over wie wat doet:
Weber heeft niet de luxe die Juncker in 2014 had. Het parlement lijkt verdeeld over wie de Europese Commissie moet leiden. En dat geeft de Raad de mogelijkheid met alternatieven te komen. Zo suggereerde Macron bijvoorbeeld dat brexitonderhandelaar Barnier een goede keus zou zijn. De 68-jarige christendemocraat leidt namens de EU de onderhandelingen met de Britten over hun aanstaande vertrek.
Van de Bulgaarse directeur van de Wereldbank Georgieva tot de Deense lijsttrekker van de liberale familie Vestager: de lijst met potentiële opvolgers voor Juncker is lang. En dan hebben we het nog niet eens gehad over alle andere topfuncties die worden verdeeld.
Centrale Bank
Wie wordt bijvoorbeeld de voorzitter van de Europese Centrale Bank, of van de Europese Raad? En de 27 commissieleden die het beleid van de nieuwe president uit gaan voeren? De regeringsleiders moeten de nominaties voor deze commissieleden goedkeuren. Het parlement mag alleen stemmen over het hele team, niet over de individuele kandidaten.
"Het politieke schaakspel om deze posities wordt dus op al die borden gespeeld", zegt EU-correspondent Sander van Hoorn. Op 1 november moet de nieuwe Commissie in functie treden. Voorzitter van de Europese Raad Tusk hoopt dat binnen enkele weken de nieuwe samenstelling rond is.
"Het Europees Parlement lijkt daar niet zo'n vaart achter te zetten", zegt Van Hoorn. "Ik spreek diplomaten die zeggen: ga er maar van uit dat in het september, misschien zelfs pas in oktober in kannen en kruiken is."
Het is allemaal afhankelijk van hoe soepel de onderhandelingen verlopen. Zoals vanavond tijdens het etentje van regeringsleiders in Brussel.
