Waarom won de PvdA en lieten kiezers de PVV in de steek?
Onderzoeksbureau Ipsos onderzocht op verzoek van de NOS de kiezersstromen en vroeg mensen naar hun opvattingen. Hoe kon het dat de PvdA, volgens de exitpoll, de meeste stemmen wist te vergaren? En waar zijn de PVV-kiezers gebleven?
Vier opvallende uitkomsten die de verkiezingsuitslag mogelijk verklaren.
1: Timmermans wist kiezers van allerlei partijen te overtuigen
Er is al veel over geschreven: het Timmermans-effect. Uit het opinieonderzoek van Ipsos blijkt inderdaad dat de Europese lijsttrekker voor PvdA-kiezers veel belangrijker was dan bij andere partijen. Voor slechts 18 procent van alle kiezers was de Europese lijsttrekker zeer bepalend bij de stemkeuze. Bij PvdA-kiezers zegt bijna de helft van de kiezers (48 procent) dat de lijsttrekker - Timmermans dus - de doorslag heeft gegeven.
De nieuwe kiezers kwamen bij allerlei partijen vandaan. Voor een deel zijn het mensen die bij de Provinciale Statenverkiezingen nog GroenLinks (10 procent) en SP (6 procent) stemden. Maar het waren niet alleen linkse kiezers die hij wist te overtuigen. Ook CDA'ers (8 procent) en D66'ers (9 procent) maakten de overstap.
Bij Forum voor Democratie, dat net als de PvdA fors won, zijn minder opvallende verschuivingen te zien ten opzichte van de Statenverkiezingen. Driekwart van de kiezers stemde toen ook op Forum voor Democratie. Een klein deel is afkomstig van de PVV.
2: PVV'ers bleven thuis
De opkomst bij de EU-verkiezingen is altijd een stuk lager dan bij andere verkiezingen. Voor alle partijen geldt dat in vergelijking met Provinciale Statenverkiezingen heel veel mensen thuis zijn gebleven.
Vooral de PVV had daar last van. Maar liefst twee derde van de kiezers die twee maanden geleden nog PVV stemden, bleef thuis. 21 procent stemde wel weer op de PVV, 6 procent stapte over naar Forum voor Democratie. Van een massale overloop naar Forum voor Democratie lijkt dus geen sprake; PVV'ers bleven vooral thuis.
Ook SP-kiezers hadden duidelijk weinig zin om te gaan stemmen.
De PvdA-achterban was, na de kiezers van ChristenUnie/SGP, juist het meest loyaal aan de partij. Er bleven relatief weinig PvdA'ers thuis, en een aanzienlijk percentage stemde net als twee maanden geleden PvdA.
3: Ouderen houden van de PvdA
Net als bij de laatste twee verkiezingen was vooral het aandeel 65-plussers dat PvdA stemde groot. Bijna de helft van de PvdA-kiezers is ouder dan 65. Zelfs bij 50Plus en het CDA is het aandeel ouderen niet zo groot.
De PVV doet het, net als bij de Provinciale Staten, juist opvallend slecht onder oudere kiezers.
4: Nederland is minder eurosceptisch
Wat ook in het nadeel is van de PVV en in het voordeel van de PvdA: Nederland is in vijf jaar tijd minder eurosceptisch geworden. Bij de vorige Europese verkiezingen wilde volgens Ipsos nog een kwart van alle kiesgerechtigden uit de Europese Unie stappen. Gisteren zei 15 procent van de mensen daar voor te zijn.
Ook de PVV-achterban is niet meer in meerderheid voor een nexit. In 2014 wilde driekwart de EU nog verlaten, nu is dat minder dan de helft. Bij Forum voor Democratie-kiezers is dat aandeel nog minder.
Wel blijkt uit deze cijfers dat thuisblijvers iets eurosceptischer zijn dan mensen die zijn gaan stemmen. Dat is ongunstig voor eurosceptische partijen, zoals de PVV en de SP, die er waarschijnlijk baat bij zouden hebben gehad als deze mensen wel waren gaan stemmen.
