'Grote leider' en 'genie' Stalin weer geliefd in Rusland
Rusland viert de Dag van de Overwinning in de Grote Patriottische Oorlog, zoals de Russen de Tweede Wereldoorlog noemen. Een dag van militaire parades en van eerbetuigingen aan de veteranen die nog in leven zijn. Maar ook een dag waarop Jozef Stalin (1878-1953), die steeds populairder wordt onder Russen, weer in de schijnwerpers staat.
Stalin regeerde de toenmalige Sovjet Unie met ijzeren vuist en joeg miljoenen mensen de dood in. Snel, met een kogel, of langzaam, in een van de vele dwangarbeiderskampen die het land telde.
Op zijn sterfdag en de dagen erna kwamen grote mensenmassa's bijeen om afscheid te nemen van hun leider:
Decennia lang lag Stalin op de schroothoop van de geschiedenis. Nadat zijn opvolger Chroesjtsjov in 1963 zijn talloze misdaden aan de kaak had gesteld, lieten zelfs veel leden van de Communistische Partij hem vallen. Alleen een handvol hardliners vereerde hem nog als hét gezicht van hun ideologie, hun held, hun icoon.
Daar is de afgelopen jaren verandering in gekomen. Stalin mág weer, omdat het Kremlin dat wil. In hun streven om het Russische patriottisme te voeden, willen president Poetin en zijn aanhang geen controverse in hun geschiedenis.
Stalins misdaden worden naar de achtergrond gedrongen en zijn rol als leider tijdens de strijd tegen nazi-Duitsland en als de man die Hitlers troepen bij wijze van spreken bijna in z´n eentje versloeg, wordt benadrukt. Inmiddels beoordeelt 70% zijn historische rol als positief. Een record.
Dat zie je bijvoorbeeld in het Militair-Historische Museum voor het Kalinin Front, dat volledig gewijd is aan Stalin:
Het museum is een piepklein blauw geverfd houten huisje, waar Stalin op weg naar het front anderhalve dag doorbracht in augustus 1943. Het is eigenlijk gewoon een Stalin-museum. Voor het huis staat de buste van de dictator te pronken op een sokkel.
De directeur van het museumpje, Marina Kopajeva, legt uit waarom Stalin volgens haar zo populair is: "Hij was de leider van ons land, de opperbevelhebber in die tijd onder wiens leiding we uiteindelijk de Grote Partriottische Oorlog hebben gewonnen. Hij heeft het fascisme verslagen."
Binnen in het museumpje is het ook een en al Stalin wat de klok slaat. Tal van portretten, een kopie van het bed waarin hij sliep en een tafeltje waarin hij met zijn generaals de beslissende slag om Smolensk zou hebben voorbereid.
"Het belangrijkste is de herinnering en die moet voortleven," zegt een bezoeker die zojuist een rondleiding heeft gekregen. "De herinnering aan het genie Stalin, die een essentiële rol speelde in de overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Dat is respect waard." Er komt net een nieuwe groep binnen. Twee gezinnen met jonge kinderen.
'De échte Stalin'
Zo´n driehonderd kilometer naar het oosten, tegen Moskou aan, ligt Boetovo en daar wordt het ware gezicht van Stalin getoond. Het is een herinneringscentrum voor zijn talloze slachtoffers. Alleen al hier werden tussen 8 augustus 1937 en 18 oktober 1938 20.762 mensen doodgeschoten. Al dan niet vermeende politieke tegenstanders, mensen van wie Stalin en zijn kliek om wat voor reden dan ook af wilde. De namen van de slachtoffers zijn in graniet gebeiteld, gerangschikt naar de datum van hun dood.
"De échte Stalin heeft niets gemeen met de Stalin die ze nu proberen te idealiseren in films, in boeken, in kunst," zegt Garkavy, om daar ironisch aan toe te voegen: "Als dictator was Stalin natuurlijk getalenteerd; heel cynisch, heel wreed, heel vastbesloten."
Het herdenkingscentrum heeft geen roebel van de overheid ontvangen. Het is volledig betaald uit giften van nabestaanden van slachtoffers en hun sympathisanten en van de Russisch-orthodoxe kerk, die in Boetovo veel priesters heeft verloren aan de kogels van Stalin. Aan de andere kant is het museum in Chrorosjevo volledig met overheidssubsidies betaald. En het werkt.
"Veel mensen die hier met een negatieve houding ten opzichte van Stalin heen kwamen, hebben geluisterd naar de verhalen en zijn van gedachten veranderd," zegt directeur Kopajeva. "Hun houding ten opzichte van Stalin is veranderd. Jonge mensen."
Ze ziet haar woorden bevestigd in het gastenboek van haar museum. Het staat vol loftuitingen aan het adres van Stalin. "Ik houd van Stalin," heeft een van de laatste bezoekers erin geschreven. Buiten heeft iemand inmiddels bloemen neergelegd bij zijn standbeeld.
