'Het verhaal van de Poolse bevrijders leeft niet in Nederland'

• Helma Coolman

  redacteur Binnenland

In Breda klinkt vandaag naast het Wilhelmus ook het Poolse volkslied bij de Dodenherdenking. Maar de herinnering aan de Poolse bevrijders wordt steeds vager. Met de bouw van een gedenkteken met expositieruimte willen de nakomelingen van de Poolse bevrijders de herinnering in ere houden. Het startsein voor de bouw van dit centrum werd deze week gegeven.

De gevechtstenues van de Poolse bevrijders liggen in laden in de opslag. De wapens en schilderijen in afgesloten ruimtes in een kazerne in Breda. Al sinds 2015 is het Generaal Maczek Museum in Breda gesloten, bij gebrek aan middelen en een expositieruimte. Dit tot verdriet van de nakomelingen van de Poolse bevrijders die na de oorlog in groten getale in Brabant zijn gebleven omdat ze niet welkom waren in hun communistische vaderland. Ze huwden Nederlandse vrouwen en kregen hier hun kinderen.

Met de sluiting van het museum dreigde het Poolse aandeel in de bevrijding van ons land uit het collectieve geheugen te verdwijnen. "Het is zo belangrijk dat we de kennis over deze episode overdragen aan nieuwe generaties", zegt de Poolse veteraan Roman Figiel. Hij is 93, heeft een broze gezondheid, maar ontbreekt ook dit jaar niet bij de Dodenherdenking in Breda.

Figiel is een van de weinige nog levende veteranen van de eerste Poolse Pantserdivisie. De militairen van die divisie trokken op 29 oktober 1944 onder leiding van de Poolse generaal Stanislaw Maczek als bevrijders Breda binnen.

In 2002 hebben nakomelingen van de Poolse veteranen de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie opgericht. Samen met het Generaal Maczek Museum bedachten ze het plan om een nieuw herinneringscentrum te bouwen. Voor het centrum was 2 miljoen euro nodig, dat met giften en fondsen bijna bijeen is gebracht.

Grootste donateur is de gemeente Breda, die een half miljoen euro ter beschikking stelde. Andere donateurs zijn de provincie Noord-Brabant, het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg en talloze kleine donateurs.

De inzameling ging moeizaam, vertelt voorzitter Frans Ruczynski van het museum. "Het verhaal van de Poolse bevrijders leeft niet in Nederland. Het raakt een beetje ondergesneeuwd door de grote verhalen van de Amerikaanse en Canadese bevrijders." Toch hebben de initiatiefnemers zich niet laten ontmoedigen. Ruczynski heeft goede hoop dat ook de laatste 40.000 euro voor de inrichting van het centrum er komen.

Bekijk hier de volledige reportage:

Pools ereveld

Het gedenkteken krijgt een prominente plek op het Poolse ereveld in Breda, de grootste Poolse begraafplaats in Nederland. Het telt 160 graven. waaronder dat van generaal Maczek. Daarbij komt 500 vierkante meter expositieruimte, met een permanente expositie, een auditorium, een documentatiecentrum en een bezinningsruimte. De expositie vertelt het verhaal van de bevrijding van Breda en de Poolse rol daarbij. Ook in Ginniken en in Oosterhout is een Pools ereveld met respectievelijk 80 en 30 graven.

Deze week werden de eerste voorbereidingen getroffen voor de bouw. "Ons streven is altijd geweest om dit herinneringscentrum af te hebben op 29 oktober 2019, als we de 75e verjaardag vieren van de bevrijding van Breda," aldus Ruczynski. Of dat gaat lukken wordt betwijfeld, maar zeker is wel dat het de herinnering aan de Poolse bevrijders levend zal houden.