Prostitutiebeleid naar Zweeds model 'leidt tot meer geweld'

• Jikke Westerink

  redacteur Online

Prostitutiebezoek strafbaar stellen en sekswerkers helpen, dat moet als het aan jongerenbeweging Exxpose ligt het nieuwe beleid worden in Nederland. De stichting heeft voor het plan 40.000 handtekeningen verzameld en wil het onderwerp zo weer op de politieke agenda krijgen.

"Seks kopen is niet oké, het is altijd een uitbuitingssituatie", zegt Natasja Bos van de jongerenvereniging. "Prostitutie in zichzelf is eigenlijk een voedingsbodem voor uitbuiting. Seks kopen is eigenlijk iemand die in een kwetsbare situatie zit betalen voor iets wat diegene op dat moment niet wil."

"Doodeng", noemt sekswerkdeskundige Yvette Luhrs het plan. Ze is zelf ook werkzaam in de seksindustrie. Het model waar Exxpose met de petitie naartoe wil, het nordic model, is volgens haar heel gevaarlijk. Daarmee wordt de hoerenloper strafbaar gesteld. Dat gebeurt al in Zweden, Noorwegen en Frankrijk.

Het model heeft er in Zweden toe geleid dat er meer geweld is, omdat de 'slechte' klanten overblijven, zegt Luhrs. Mensen die zich netjes aan de wet houden, komen namelijk niet meer. "Het hele idee van het Zweedse model, is echt de overtuiging dat het hebben van seks voor geld slecht is. Nou, dat vind ik niet."

"Dat mensenhandel in die landen is afgenomen, is nooit aangetoond", zegt Luhrs. Wel is gebleken dat geweld tegen sekswerkers is toegenomen. Luhrs somt op: "In Frankrijk is sinds de invoering het aantal hiv-besmettingen toegenomen, meer sekswerkers zijn gedwongen om in de bosjes te werken en sekswerkers in Zweden geven aan te werken met minder goede klanten."

Ook Human Rights Watch is tegen het Zweedse model. De intenties zijn goed, maar onderzoek heeft aangetoond dat er veel negatieve consequenties zijn voor de sekswerkers, zegt een woordvoerder. "Er is meer geweld, het is moeilijker om een veilige plek te vinden om te werken en het is moeilijker om naar de politie te gaan."

Bovendien hebben niet alle sekswerkers volgens Luhrs de mogelijkheid om ander werk te doen. Omdat zij wel gewoon hun huur moeten betalen, zeggen ze ook ja tegen de slechte klanten. "Juist deze sekswerkers haal je met zo'n ander model niet uit het sekswerk. Voor hen maak je het juist gevaarlijker."

Ook Jari Kuosmanen, socioloog aan de universiteit van Gothenburg in Zweden, zegt dat er sinds de wet is ingevoerd geen vermindering is van prostitueebezoek. Er zijn in Zweden vier studies gedaan naar het nieuwe beleid, in 2008, 2010, 2012 en 2014. Kuosmanen: "Uit de onderzoeken blijkt dat de markt is verschoven. Prostitutie wordt nu meer op internet aangeboden en er wordt voor prostitutie vaker in het buitenland gekeken."

De regering wil geen nieuw onderzoek doen, omdat 70 procent van de Zweden voorstander is van de wet, legt Kuosmanen uit. "Vooral omdat ze het een belangrijk statement vinden om afstand te nemen van het kopen van seks. Daarom is het eigenlijk meer een statement-wet."

Op één punt is Luhrs het wel eens met Exxpose: er moet iets veranderen aan het prostitutiebeleid in Nederland. Maar in plaats van het kopen van seks illegaal te maken, wil Luhrs het juist decriminaliseren, zoals dat is gebeurd in Nieuw-Zeeland. "Sekswerkers moeten dezelfde rechten hebben als andere werknemers."

Ook Amnesty International pleit voor zo'n beleid. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een sekswerker baat heeft bij een legaal bestaan, zegt de mensenrechtenorganisatie. Als er dan sprake is van problemen, kunnen zij makkelijker naar de politie stappen. Geweld tegen vrouwen en mensenhandel kan het best voorkomen worden als sekswerk wordt gedecriminaliseerd.

Amnesty is zich bewust van de kwalijke praktijken die met prostitutie gepaard kunnen gaan en de mogelijk schadelijke gevolgen van prostitutie, maar stelt dat het strafbaar stellen van sekswerk en het vervolgen van sekswerkers nóg meer schadelijke gevolgen heeft.

Nieuwe wet

Een nieuw wetsvoorstel, met daarin onder meer een vergunningsstelsel voor prostituees en een minimumleeftijd van 21 jaar voor sekswerkers, werd in 2016 met brede steun aangenomen door de Tweede Kamer. Maar het kabinet Rutte-III heeft het vorig jaar ingetrokken voordat de Eerste Kamer zich erover kon buigen, omdat ChristenUnie en CDA aanpassingen wilden.

In het aangepaste wetsvoorstel, dat nog niet is ingediend bij de Tweede Kamer, staat onder meer een pooierverbod. De kans dat prostitueebezoek strafbaar zal worden gesteld, is klein, zegt politiek verslaggever Wilco Boom. "Van de coalitiepartijen ziet D66 er heel weinig in en ook de VVD moet er niets van hebben."

Yvette Luhrs hoopt dat bij het maken van beleid ook eens de sekswerkers zelf aan tafel mogen zitten. "Niet zoals nu gebeurt: een wet verzinnen en dan aan het einde wat sekswerkers uitnodigen en vragen wat zij vinden. Betrek ons er vanaf de beginfase bij. Sekswerkers zijn de experts in dit verhaal."