Gevecht om Istanbul wordt grimmiger: hoe loopt dit af?
Een volle week na de lokale verkiezingen in Turkije, is nog altijd niet duidelijk wie de hoofdprijs pakt: blijft Istanbul in handen van Erdogans AKP, of behaalde de oppositie ook hier een historische overwinning? De uitslag in de grootste stad van het land, het pompende hart van Turkijes economie, is nipt in het voordeel van oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu.
Maar de AKP heeft z'n volle gewicht in de strijd gegooid om het tij alsnog te keren. Gisteravond eiste de regeringspartij een hertelling van alle stemmen in de stad. President Erdogan sprak vanochtend zelfs over 'georganiseerde misdaad' bij het stemproces en hintte op het annuleren van de stembusgang, die dan moet worden over gedaan.
Het hele land houdt de adem in: na aanvallen op de onafhankelijke rechtsspraak en vrije media in de afgelopen jaren, en een sterke concentratie van de macht bij president Erdogan, heerst nu de vraag of deze stembusgang de eerlijke winnaar zal krijgen.
Vijf vragen over een steeds grimmiger gevecht om de verkiezingsuitslag in Istanbul. Van de stand van zaken tot: hoe gaat dit afgelopen?
Waar staan we nu?
Het verschil in stemmen tussen AKP-kandidaat Binali Yildirim en Imamoglu was na het tellen van alle stemmen 24.000. Dat klinkt veel, maar op een stad met bijna negen miljoen stemgerechtigden (bijna net zoveel als in heel Nederland) betekende het een zeer nipte overwinning voor Imamoglu: een verschil van 0,2 procent.
In de eerste dagen na de verkiezingsdag heeft de AKP hertellingen geëist in Istanbul; aanvankelijk alleen van de stemmen die bij de eerste telling ongeldig werden verklaard. Bijvoorbeeld omdat de stempel niet op de juiste plek stond, een biljet was beklad of beschadigd. En aanvankelijk in 19 van de 39 districten in de stad.
Daarbij is Yildirim iets ingelopen, maar gaat Imamoglu nog steeds aan de leiding: volgens de AKP is de het verschil in stemmen nu 16.500. Beide partijen zeggen dat ze eigen cijfers hebben waaruit zou blijken dat de eigen kandidaat na de hertellingen van alle stemmen bovenaan zal staan. De regeringspartij eist nu dus een hertelling van alle stemmen in alle kiesdistricten van de stad.
Verloopt dat allemaal eerlijk?
Hoewel het hier en daar wel tot verhitte discussies en spanningen leidt, zijn er geen aanwijzingen dat de hertellingen niet eerlijk verlopen. De stembiljetten van ieder district zijn op een centraal punt samengebracht, waar de hertellingen plaatsvinden.
Daar houden waarnemers van beide partijen 24 uur per dag de wacht, en zijn vertegenwoordigers van de verschillende partijen betrokken bij de hertellingen, net als mensen van de Kiesraad.
Toch is er wantrouwen bij de oppositie. De Kiesraad beslist of verzoeken om hertellingen worden gehonoreerd of niet. Verzoeken van de AKP en coalitiegenoot MHP zijn tot nu toe bijna zonder uitzondering toegekend, verzoeken van oppositiepartij CHP werden in twee derde van de gevallen afgewezen.
Het wantrouwen wordt ook gevoed door ervaringen uit het verleden. Na het referendum over Turkijes nieuwe grondwet in 2017, werden 2,5 miljoen ongeldig verklaarde stembiljetten op het laatste moment toch meegeteld. En in 2014, bij de vorige lokale verkiezingen, werd publicatie van de uitslagen gestaakt op het moment dat de oppositie in de hoofdstad Ankara voorliep. Toen de publicatie werd hervat, stond de AKP-kandidaat plotseling voor, en werd hij tot winnaar uitgeroepen.
Wat doet de oppositie?
Burgemeesterskandidaat Imamoglu van de oppositie heeft zich maandag tot winnaar uitgeroepen. Hij houdt vol dat hij gewonnen heeft en dat de Kiesraad dat moet erkennen. "Dit proces moet zo snel mogelijk worden afgerond, we moeten aan het werk," zegt hij.
Ook roept hij president Erdogan op ervoor te zorgen dat de nasleep van de verkiezingen in Istanbul niet "tot een problematische sfeer gaat leiden" in de stad. Hij is bang voor spanningen. Tijdens een persconferentie toonde hij een foto uit 1994, waarop te zien hoe de net verkozen burgemeester Erdogan wordt gefeliciteerd door de toenmalige verliezer, de leider van de oppositie.
Imamoglu beschuldigt de AKP van tijd rekken. Volgens de oppositiekandidaat doet de regeringspartij dat om snel de servers en archiefkasten in gemeentekantoren op te ruimen. Hij zegt dat de AKP veel te verbergen heeft, maar dat dit allemaal boven tafel zal komen zodra hij burgemeester is.
Wat is de strategie van de AKP?
Ook AKP-kandidaat Yildirim heeft, meteen op zondagavond al, zichzelf uitgeroepen tot winnaar van de verkiezingen. Zijn partij benadrukt dat hertellingen in een democratie de normaalste zaak van de wereld zijn. "Onze democratie toont zijn kracht," zei partijwoordvoerder Omer Celik, "de Kiesraad moet zijn werk doen en dan zullen wij de uitkomst erkennen."
De AKP-top wil nu een volledige hertelling omdat er volgens de partij 'structurele onregelmatigheden' zijn geweest bij het tellen van de stemmen op de verkiezingsavond.
Bij de eerdere eis om hertellingen, beriep de partij zich op onregelmatigheden bij het tellen van de stemmen in de 19 kiesdistricten die herteld moesten worden. Nu die hertellingen niet leiden tot winst voor de AKP-kandidaat Yildirim, zegt de partij onregelmatigheden te zien in alle kiesdistricten.
En nu?
De Kiesraad zal vermoedelijk vandaag bepalen of de eis van de AKP wordt gehonoreerd en er dus een hertelling komt in de hele stad.
Maar president Erdogan gaat vanochtend dus nog een stapje verder: volgens de president zijn er bij het tellen van de stemmen criminelen actief geweest, die op een georganiseerde manier de stembusgang en de tellingen hebben gefrustreerd.
Hij zet daarmee dus alvast de deur open naar een eventuele volgende stap, waarbij de partij eist dat de verkiezingsuitslag helemaal wordt geschrapt en er nieuwe verkiezingen worden georganiseerd in Istanbul.
