Libische commandant rukt op naar Tripoli: 'Haftar wil einde aan anarchie'

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Zijn leger rukt op naar de Libische hoofdstad Tripoli om de internationaal erkende regering omver te werpen. Commandant Khalifa Haftar vindt dat hij zelf de enige is die de rust kan herstellen in Libië, een land dat sinds de Arabische Lente van 2011 geteisterd wordt door gewelddadige milities. Maar wie is Haftar, en wat wil hij?

Khalifa Haftar was ooit de hoogste militair in Libië. Maar dat waren andere tijden, toen het land nog in de ijzeren greep was van zijn bondgenoot Kadhafi. Later, na een verpletterende nederlaag op het slagveld in buurland Tsjaad, raakte hij in eigen land uit de gratie en koos hij voor ballingschap in de VS.

Vanuit daar werkte hij in de jaren 80 en 90 vaak mee aan pogingen om zijn voormalige bondgenoot Kadhafi van de troon te stoten. Dat is hem toen niet gelukt, maar na de omwenteling in 2011 keerde hij alsnog terug naar zijn geboorteland.

Veel steun in de regio

"Haftar is ambitieus", zegt Libië-kenner Gerbert van der Aa. "Na de revolutie in 2011 liet hij snel weten de nieuwe leider van het land te willen worden. Eerst nam niemand hem serieus maar hij is erin geslaagd om een grote machtsbasis op te bouwen."

Haftar staat op vijandige voet met de vele milities in het land én de islamitische regering in Tripoli. Hij is de sterke man in het oosten van het land met een eigen troepenmacht, die de schaduwregering in de stad Benghazi steunt. "Hij geniet veel steun van landen als Egypte en Saudi-Arabië vanwege zijn afkeer van de Moslimbroederschap," zegt Van der Aa. De Moslimbroederschap is een politieke beweging uit Egypte die zijn invloed in Libië probeert te vergroten.

Deze week gaf Haftar zijn troepen het bevel om Tripoli te 'bevrijden'. Er wordt gevreesd dat de burgeroorlog dan weer in alle hevigheid oplaait. Haftar trekt met een leger naar hoofdstad Tripoli om de internationaal erkende regering omver te werpen. Vandaag zouden de troepen zijn opgerukt tot zo'n 40 kilometer ten zuiden van de hoofdstad.

"Haftar zegt een einde te willen maken aan de anarchie die heerst sinds de val van Kadhafi", zegt Van der Aa. "Hij ziet zichzelf als degene die de rust kan laten terugkeren zodat mensen weer aan het werk kunnen. Hij heeft last van grootheidswaan."

De legerleider staat niet bekend om zijn respect voor de mensenrechten. Het Internationaal Strafhof onderzoekt verschillende video's waarin te zien is hoe tegenstanders van Haftar met een nekschot worden geëxecuteerd. De schutter loopt ondanks een internationaal arrestatiebevel nog vrij rond. Haftar doet daar niets aan.

De Libische bevolking heeft genoeg van de chaos in het land. Dat Haftar weinig op heeft met mensenrechten nemen de Libiërs op de koop toe, zegt Van der Aa, die als journalist ook veel over Noord-Afrika schrijft.

"Mensen verlangen terug naar de tijd dat Libië het rijkste land in Afrika was. De meeste Libiërs hadden het goed in die tijd. Veel mensen geloven dat Haftar de stabiliteit kan herstellen. Ik ken behoorlijk veel Libiërs die het in hem zien zitten, ook al is het op veel plekken in het land nog gevaarlijk om dat hardop te zeggen. Behalve in Benghazi."

Tij keert

De vraag is hoe de wind waait in de internationale diplomatie. Rusland is een bondgenoot van Haftar, maar de EU, met Italië voorop, heeft alle kaarten op de huidige premier in Tripoli, Fayez al-Serraj, gezet. In samenwerking met zijn regering heeft de EU de mensensmokkel min of meer onder controle weten te krijgen.

Maar het tij begint te keren, zegt Libië-kenner Van der Aa. "Frankrijk neemt Haftar al serieus als partner. Ik denk dat Italië binnenkort ook met Haftar gaat praten, want Europa beseft steeds meer dat de regering in Tripoli geen stabiliteit kan brengen. Milities hebben vrij spel en vliegen elkaar continu in de haren."

Volgens Van der Aa zal Europa uiteindelijk een sterke man verkiezen boven chaos. "Dan maar Haftar, zullen ze denken. Het is dezelfde rekensom die de Egyptenaren ook al maakten, namelijk dat stabiliteit onder een autoritaire leider in Libië het hoogst haalbare is."